HUKUK DEVLETİ VE ADALET

Bu öğretici meselin, elbette bilerek, zarifçe göz ardı ettiği şey; pu­tun hammaddesi olarak helvanın seçilmesinin aslında işin daha başından gayet müstehcen olduğudur. Bir diğer söyleyişle ‘acı­kınca onu yemek’ fikri, zaten putun helvadan yapılması tercihine içkindir. Tıpkı kurallarını yiyip yok sayarak onları aslında var eden bütün istisnalarıyla, Hukuk Devleti’niz gibi.

Schmitt’in Siyasi İlahiyat’ ta altını çizdiği; “kuralı araştırmak is­teyen öncelikle gerçek bir istisna aramalıdır” uyarısı hafife alınmamalıdır. İstisna normal durumdan daha ilginçtir. “Normal olan hiçbir şeyi kanıtlamaz, istisna her şeyi kanıtlar: Yalnız­ca kuralı kanıtlamakla kalmaz, kural sadece istisna sayesin­de yaşar” Yani ‘Egemenliğin yapısı, istisnadan oluşur’ Bu ne­denle; gelin şu ‘hukuk devleti’ konusunda genellemeler ve aşkın evrenselliklerden uzak, titiz bir soruşturma yürütelim.

Hukuk Devleti’nin şeklî bir kavram olduğu ve kanunların bağla­yıcılığından fazla bir anlam ifade etmediği söylendiğinde mesele yoktur. Konulmuş bir kurala uymakla sınırlanınca, işi eski Yu- nan’a, Nomos Basileos’ a kadar geriye götürüp, kanunlara uy­mayı öğütlemeyi, insan topluluklarının köklü ve saygın alışkan­lıkları arasında kabul ederek geçebiliriz.

Hatta bu kabul, biraz müstehzi olmakla birlikte, adalet konusun­da bile kolay bir çözüm vadedebilir:

ATİNALI – O Halde yasaları çıkaran, bunları çiğneyeni suç işledi diye cezalandıracak ve bunun adalet olduğunu söyle­yecektir değil mi?

KLEİNAS – Öyle görünüyor.

O halde yasanın kendisinin değil, sorun çözme biçiminin, yani uygulanmasının ilginç olduğunu fark ederek devam etmeliyiz.

Özellikle hangi yasayı hangi yolla yürürlüğe koyduğunuzdan bağımsız olarak, eğer zor kullanarak o yasanın uygulanmasını sağlayabiliyorsanız düzen kurulmuş demektir. Aklınıza hemen dehşet hikâyeleri gelmesin! Yasayı kabul ettirmek ve uygulamak bizim dilimizde ve appliquerloi kavramında olduğu gibi Fransız­ca’da çok belli olmamakla birlikte, zaten bir miktar güç/zor kul­lanmayı gerektirir. Derrida kavramın İngilizce’sinde bu hususun daha belirgin olduğuna dikkatimizi çeker: ‘enforceability’ kavramı İngilizce’de yasanın uygulanabilirliğinden söz etmek için kullanı­lır. Güç ‘force’ vurgusuyla. Burayı unutmayın, geri döneceğiz.

Adaletin sevgisini kazanmak isteyenlerin, rengi atmış papaz, yar­gıç ve profesör cüppelerini bir kenara atıp, zırhlara bürünmesinin nedeni de bu olmalıdır. Güzel Tanrıça, cüppe, peruk ve pudra­ya ilgi duymaz. Her ne kadar sümüklü hukuk, gerekli gereksiz onun adını anmayı marifet saysa da adaletin ilgisini çeken ne yasaların varlığı ne de mahkemelerin söyledikleridir. O, hukukta sadece sözün yerine getirilişinden, yani infazdan etkilenir. Yine infaz deyince aklınıza alıştığınız gibi hemen kötü F tipi İşkence Hapishanelerinizle sokakta adam vurmak gelmesin! Aradığımız; bir sözün yerine getirilmesi anlamında hükmün yürütülmesi, yani tenfiz. Bu söz ister ödül ister ceza hakkında olsun:

“…Ülkesinin kanunlarına 73 ay boyunca hiçbir şekilde kar­şı gelmediğine dair yeterli kanıt getiren birisi, kişiliğine ve yaşam standartlarına göre kimi ayrıcalıkları ve bu amaç için ayrılmış olan fondan belli bir miktar parayı talep etme hakkı­na sahipti. Aynı şekilde Snilpall veya Kanuni adlarından bi­rini unvan olarak kazanırdı. Ancak bu unvan babadan oğula geçmezdi. Ve bu insanlara bizim yasalarımızda ödülün yeri olmadığını, yalnızca ceza öngörüldüğünü anlattığımda, bu­nun olağanüstü yozlaşmış bir siyaset olduğunu söylediler. Bu sebeple onların yargı sisteminde, adalet tanrıçasının has­sasiyeti, iki önde, iki arkada ve birer tane de yanlarda olmak üzere altı adet göz ile sembolize edilmişti. Cezalandırmak­tan çok ödüllendirmeye meyilli olduğunu göstermek üzere de Tanrıçanın sağ elinde içi altın dolu, ağzı açık bir torba, sol elinde ise kınının içinde duran bir kılıç bulunuyordu.” Adamların sisteminizi neden ‘yozlaşmış’ buldukları gayet açıktır. İktidarı ele geçiren oligarşik kastın beslendiği ve onu besleyen burjuvazi dışında kamunun altın torbasına kimsenin el atamadığı yerde kılıç, yağmalanmış ortak maldan ölmeyecek kadar almaya çalışan yoksulların kafasına iner. Altını zaten tartmadan, yani bir adalete uygunluk tartışması yapmadan yağmalatan tanrıçanızın, cezalandırırken de teraziye ihtiyacı yoktur.

Mevcut zayıf ‘adli ekipman’; yani kesmeyip parçalayan kör kılıç, kör göz ve kör terazi yerine belki siz de küçük insanların önerisini denemelisiniz!

Ayrıca Tanrıçanızı yozlaşmış bulan sadece Lilliputlular da değil­dir. “İnsanlık kılıcın tehdidini ve tecavüzünü adaletin temeli ola­rak alamaz. Çünkü adalet her şeyden önce bir erdemdir. Düzenin adaletinin simgeleri, araç ve gereçleri, bir kültür olarak hukukun ve bir erdem olarak adaletin geniş ufkunu kapsamaya yeterli de­ğildir. ” denmiştir. Temeli de niteliği de ilkinden farklı bir eleşti­ri bu. Geniş ufku kapsayacak kadar erdemli ve fakat kılıçsız bir Tanrıçanın, yaşadığımız bu rezil sokakta, güneş battıktan sonra gezmesini biz olsak tercih etmezdik. “Contra vim nonvaletjus: Şiddete karşı hukuk çaresizdir” denmiştir. Burjuva devriminin, ‘özgürlük, eşitlik ve kardeşlik’ kadar meşhur olmadığı için artık pek hatırlanmayan bir başka mottosunda, Robespierre şöyle di­yordu: “Erdemsiz terörün kötü olduğunu kabul ederim, ama terörsüz erdem hiçbir şeydir”. Hukuk devletinin rızayı sadece daha ucuz bulduğu için sevdiğinin hepimiz farkındayız. Ama bu asli olanın halâ ‘zor’ olduğu gerçeğini değiştirmez. Anlayacağı­nız karşımızdakiler hiç tekin tipler değil, kılıçsız gezmek tehlikeli olabilir.

Tam da bu yüzden bizim sevgisini istediğimiz Adalet; güzel yü­zünü kendisini iğfal etmek isteyen düşmanlarından, yani adliye ve polis teşkilatından saklamak için kar maskesi takmak zorunda kalsa da gözlerini, hep doğru yere vurduğunu görebilmek için, açık tutar. İşte yoksulların sevgisine layık bir Dike…

5393 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 15. maddesi 4. Fıkrası : “Belediye, belde sakinlerinin belediye hizmetleri ile ilgili görüş ve düşüncelerini tespit etmek amacıyla kamuoyu yoklaması ve araştırması yapabilir”diyor. İşte size bir imkân!

İnsanın aklına, Weimar Anayasası’nın ünlü 48. maddesinin tanıdığı bir başka imkân geliyor: “Reich’ın başkanı, kamu güvenliğine ve düzenine derin bir huzursuzluk/kargaşa ve tehdidin yönelmesi durumunda kamu güvenliğinin yeniden tesisi için gerekli ka­rarları, gerekirse silahlı kuvvetlerin yardımıyla alır. Bu doğrultu­da anayasanın 114,115,117,118,123,124 ve 153 maddelerinde sayılan temel hakları geçici olarak askıya alabilir”.

Büyükşehir Belediye Kanunu’ndaki imkânın kullanılıp kullanıl­mayacağını ileride göreceğiz ama diğerini 28 Şubat 1933’de kullandılar: ‘Halkın ve Devletin Korunmasına Dair Kararname’1933’den 1945’e kadar yürürlükte kaldı, bütün bir anayasal düzeni tek başına askıda tutmayı başararak.

İster zeytinyağından vergi almak, ister bâkire kurban etmek niye­tiyle işe başlayın, sonunda halkoyundan, rahip-şamandan, mec­listen, papadan, kraliçeden; kısaca yasadan alınmış bir buyruk ya da onay hukuktur.

Franz Neumann, Naziler için “kendisini hukuktan ayırmış do- layımsız hükümranlık” diyordu. Ama olağanüstü hal/istisna hali üzerine bütün yazılıp çizilenlerle birlikte düşündüğünüzde; “Füh­rer eğer hukuktan ayrılmamış olmayı isteseydi 148. maddeden daha başka neye ihtiyaç duyardı?” sorusu üstümüzde asılıdır. Bunu ileride konuşalım. Mesela ‘Kılıçsız Tanrıça’ taraftarı sevgili Ökçesiz Hoca’nın; “Nazi Zulmünü bir devlet edimi olarak hu­kuksal pozitivizmin açıklama şemasından kaynaklandırmak yanıltıcıdır” diyerek; Neuman’la aynı yerden olmasa da, hukuk kültürünü ‘tüm iktidarların yargılandığı bir insani varoluş düzlemi’ olarak aşkınlaştırmasını kabul edemeyiz.

Bu aşamada bilmemiz gereken; kuralı kimin koyacağını bildiği­niz, koyulmuş kurala uyduğunuz ve dayandığınız sürece orası­nın ‘Hukuk Devleti’ olduğudur. Şimdi, biraz önce unutmamanızı istediğimiz, ‘yürürlüğe koyma’ sorununa dönebiliriz.

“Hukuk, adalet adına uygulandığı iddiasında bulunur ve Adalet; uygulanabilirlik (güç kullanarak yürürlüğe koyma – enforced) gereken bir hukuka yerleşmeyi talep eder.”

Ne fırtınalı bir ilişki! Seçimler, halkoylamaları, plebisitler; çoğun­luk ve konsensüsler, hukukun Adalet adına öne sürdüğü iddiaya değil, sadece ‘uygulanabilirlik’ için kullanılacak güce, onun nere­de ve nasıl biriktirilebileceğine işaret eder. Kararın ‘Adil’ olup ol­madığını sadece ne şekilde alındığına bağlı kılmak, aklın küçük ve aldatıcı bir oyunundan ibarettir.

Adalet’i ‘yürürlüğe koyacak’ gücün, isyan ve ayaklanmalarla; boykot ve grevlerle birikmeye başlaması da böyledir. Bu durum­da seçimin ‘biz halkoylamasıyla mı karar verelim yoksa onlar bize sormadan yasa-kararname-buyruk mu çıkarsınlar’arasında olmadığını bilmelisiniz. Yine, tutunulacak bir dal zannedildiği için söylenen “Halk oylaması seçenek olamaz, çünkü bazı temel hakların çoğunluk tarafından bile değiştirilmesi mümkün değildir” lafı da boş iştir. Neymiş o temel haklar? Karnını do­yurmanın, hastalanınca tedavi edilmenin, başını sokacak bir evi olmanın bir türlü arasına giremediği o ‘temel haklar’ listenizi atın çöpe gitsin.

Seçim, ayaklanmanın biriktirdiği, adaleti yürürlüğe koyucu güç ile iktidarın biriktirdiği şiddet tekeli arasındadır. Kavga halkla iktidar arasındadır. Hep öyle olmuştur ve ileride, ayaklananlar oldukça öyle olacaktır; Adalet yürürlüğe konuluncaya dek.

Genellikle şöyle basitçe bir çerçeve çizilir:

“a) devletin bir hukuk metni, yani anayasa ile çerçevelen­mesi,

• devletin kudretinin bölüştürülmesi,
• hukukun egemenliği ve üstünlüğünün sağlanması, yani yasaların yürütme ve yargıyı bağladığının kabulü,
• yargı denetimi,
• devletin verdiği zararı tazminle yükümlü olması”

Bunlar var kabul edildiğinde başkaca vaatte bulunmak gerek­mez. İşte ‘Şeklî’Aden kastedilen de budur. Burada birisi yasayı yapacak, birisi uygulayacak, birisi de bize ‘hukuku söyleyecek’tir (jusdicere).

Kudreti bölüştürülmüş devletin her bir parçası aslında aynı uzak çıkarın sahibi ve savunucusu olsa da yasama ve yürütme çok sık tek elde birleştiği için, yargıcın pozisyonu (sulh yargıcından, ana­yasa yargıcına kadar) tartışmanın esasını oluşturur. Bu neden­le, yargıcın yasayı söyleyen dilden başkası olmadığı düşüncesi, Montesquieu’nun ‘kuvvetler ayrılığı’ prensibinin de temelidir.

“Hukuk Devleti, hiçbir şekilde devletin hedef ve içeriğini ifa­de etmez; aksine bunları gerçekleştirmenin tarz ve karakte­rini tanımlar” diyen Friedrich Julius Stahl veya “Devlet biçimi siyasal yapı ilkeleri üzerine kurulur, hukuk devleti gayri siyasal bir biçim ilkesidir” diyen Theodor Maunz’un kastettikleri de çeşitli nüanslarla yaklaşık olarak bu kapıya çıkar.

Aslında bu tarifin; biraz su kanalı açıp, tarımdan vergi almayı ve sınırlarını korumak için asker toplamayı becerebilen herhangi bir eli yüzü düzgün insan topluluğunun tarifine benzerliği gayet can sıkıcıdır. Birkaç dikilitaş ve hatta bir de tapınak dikerek mistifiye edebileceğimiz ‘kural koymak’ ve ‘konulmuş kurala uymayı de­netlemek’ işinin kapsam ve anlamları günümüzde hiç heyecan verici değildir. Bu halde ancak Carre de Malberg gibi; “tek müm­kün hukuk, devlet aidiyetli hukuktur” denilebilir.

Hatta Kelsen gibi düşünerek, devlet ve hukuk tek/aynı şeyse, devletin hukuk tarafından sınırlandırılmasının da sahte bir prob­lem olduğu savunulabilir. Yani hukuk, politik iktidarın teknik bir uygulamasıdır; yalnızca bu tekniğe göre düzenlenmiş ve uygula­nan iktidara ‘devlet’ denir.

Eğer açıkça yukarıdaki pozisyonda duramıyorsanız, hukukun

devleti denetlemesi sorununu ‘böyle değildir’ demekle veya te­ori ile pratik arasındaki açıyı genişletmekle aşamazsınız. Yarsav Başkanı Yargıç Murat Aslan’ın, bir başka bağlamda Duguit’den alarak hatırlattığı gibi: “Devlet hukuka ancak istediği için, is­tediği zaman ve istediği ölçüde boyun eğiyorsa, aslında hiç boyun eğmiyor demektir”

Egemen, yani yasanın ne söylediğine, ne istediğine karar vermiş/ verecek olan, zaten onu yapandır; yasanın uygulanması şekli bir iş olmalıdır. Hâl böyle olunca; “Düzgün park etmezsen yüz li­ranı alırım!” diyen (ve alan) otopark görevlisiyle “düzgün park et yoksa vururum” diyen (ve vuran) tümgeneralin her ikisini de ‘teknik uygulamadan’ mı sayacağız? Sıkıyönetim Hatay Tali Böl­ge Komutanlığı’ndan 18.10.1972’de tebliğ edildiği gibi:

“İskenderun’da trafik kaidelerine uymayan şoför, sürücü ve ya­yaların 1402 sayılı sıkıyönetim kanunu hükümlerine göre ceza­landırılacağını bütün vatandaşlara duyururum. Tümgeneral Ce­mal ÖCAL Sıkıyönetim Hatay Tali Bölge Komutanı, 39. Tümen Komutanı ”

Neden olmasın? Her boy sopanın, havuç sepetinde yattığını ko­nuştuk daha önce.

İşte bu manzaradan pek hoşlanmayan ‘Hukuk Devleti’; şekli bir kavram olmakla yetinmeyip ‘maddi bir içeriği de olduğunu’ iddia edecektir. Hem de deminki içeriksiz tarifin, aşağılık bir ‘kanun devletinden’ ibaret olduğunu, kendisi ile karıştırılmasının utanç verici olduğunu haykırarak!

Nesin pekiyi bundan fazla sen? Diye sorulduğunda, deminki lis­teye ek olarak;

“(…)

• belli eylem ve faaliyetleri başkalarına zarar vermeden ger­çekleştirme özgürlüğünün,
• ifade ve örgütlenme özgürlüğünün,
• siyasal parti kurma, üyesi olma, seçme ve seçilme özgür­lüğünün,

ı) siyasal iktidarı eleştirme özgürlüğünün

1. sansüre ve kovuşturmaya uğramama özgürlüğünün
2. yasalar önünde eşit muamele görme hakkının,
3. yasaları değiştirme hak ve özgürlüğünün”

İnsanlara sağlanmış olması, Hukuk Devleti’nin ‘maddi içeriği’ ola­rak sahiplenilip ileri sürülecektir.

Sizin de fark ettiğiniz üzere iş ‘konulmuş kurala uymak’ mesele­sinden çıkıp, tipik bir burjuva liberal parlamenter rejiminin tarifine vardırılmıştır.

Yine ‘Neumann’ın sözleriyle ifade etmek gerekirse, “hukuk dev­leti kavramını yaratmakla liberal burjuvazi kendi devletini soyut devlet kavramı ile özdeşleştirmek istemiştir. Liberal burjuvazi, sadece kendi devletini hukuk devleti olarak ad­landırmakla, kendi talepleriyle uyuşmayan diğer tüm devlet tiplerini hukuksuzluk devletleri ya da despotluklar kategori­sine yerleştirmiştir. Hukuk devleti kavramının ortaya atılma­sında burjuvazinin kendisini ulus ile kendi devletini de soyut devlet idesi ile özdeşleştirme eğilimi gizlidir…”

İşte uzun kulaklı Midas’la tekrar karşı karşıyayız. Kavramları, so­runları, yapıları çarpıtarak dönüştürüyor. Daha önce söylediğimiz gibi biz aşılıyız ama bu mesele sadece bizim için değil, sizin için de önemlidir. Çünkü ‘hukuk devleti’ kavramının şekli faydaları ile yetinmeyip maddi bir içeriği de olduğu iddiası, yargıcı, hukuku söyleyen (jusdicere) olmaktan çıkarıp, hukuku yaratan (jusdare) seviyesine yükseltebilir. Yani önündeki yasayı yorumlarken, adı­na ‘Hukuk Devleti’ denilen bir değerler sistemine dayanma hak­kı yargıca verilmiş olur. Yargıcın eli bu şekilde genişlediğinde; siz memnun oldukları kararlar verdikçe ‘Yaşasın Hukuk Devleti’ diyerek alkışlayıp, çıkarları zedelendiğinde ‘Kahrolsun Yargıçlar

Devleti’ (Richterstaat, Etatdesjuges) diye yaygara koparabilirler.

Bir kez daha sanatın açıklayıcı gücüne başvuralım.

Anlatmaya çalıştığımız hal, Sulhi Dönmezer Hoca aramızdan ay­rıldığından bu yana elimizde kalan tek ‘hukuk bilgini’ olan Sami Selçuk rahatsızlığı nedeniyle sorunu çözmeye gelemediği için; galada Vural Savaş ve suarede Ahmet Gündel’in, Venedik Ta­ciri‘nde yargıçlık yapmasına benzer. Oyunu bilmeyenler de der­dimizi anlayabilsinler diye bizi ilgilendiren benzerliği, sahneyle paralel anlatalım.

Antonio soylu bir Venedikli tüccardır. Çok sevdiği arkadaşı ken­disinden borç ister. Bu havai arkadaş, borç alacağı parayla, aşık olduğu güzel Portia’nın gönlüne girebilmeyi amaçlamaktadır. Elinde hazır parası bulunmayan Antonio, bir senet imzalayarak arkadaşının ünlü tefeci Shylock’tan parayı almasını sağlar.

Antonio’dan nefret eden Yahudi tefeci, senedin zamanında öden­memesi halinde faiz yerine borçludan ‘yarım kilo insan eti’ kes­meyi öngören bir cezai şart koyar ki; hatırlayacaksınız, bu şart hakkında daha önce konuşmuştuk. Zamanında ödeme yapabile­ceğine güvenen Antonio şartı kabul ederse de aksilikler nedeniy­le para zamanında ödenemez ve Venedik Dükü’nün huzurunda bizi ilgilendiren yargılama başlar. Önce teslim edelim ki sahne­deki herkes ‘hukukun üstünlüğüne’ güvenir. Aksini düşünmek bile ayıptır. Shakespeare’in gözünden, geleneği olan köklü bir Cumhuriyet ve önemli bir ticaret limanı olan Venedik’te yasalara uymak, ticari ve toplumsal bir güvence olduğundan neredeyse kutsal kabul edilir. Anlayacağınız, aynı biz!

Tefeci Shylock’un o et benim malım ve alacağım. Eğer buna karşı çıkarsanız, yazıklar olsun yasalarınıza! Vene­diğ’in kararlarında kimseyi zorlayamazsınız! Hakkımı isti­yorum, cevap verin, alacak mıyım?…”sorusunda son derece açık olarak görünen ve Portia’nın “(…) Venedik’te konulmuş yasaların üstünde hiçbir güç yoktur. Sonra bu bir emsal olur. Aynı örnek öne sürülüp bir sürü yanlış peş peşe birbirini iz­ler devlet içinde. Hiç olmaz!…” sözlerinde vurgulanan bu yay­gın kabulün altını kalınca çizer Shakespeare…

İlkede anlaşıldığına göre tek ihtiyacımız yasayı doğru (haklı, ku­sursuz, iyi, başarılı vs.) yorumlayacak bir hukuk bilginidir. Bakın işte şimdi bizim derdimizle benzerlik başladı.

Dük meseleyi bir hukuk bilginine danışmaya karar vermiştir.

Neyse. Bilgin gelemediğine göre eldekilere bakacağız. Oyunda, kuzeni olan hukuk bilginine sahte bir mazeret gönderterek onun yerine erkek hukuk bilgini kılığında gelen Güzel Portia’nın adaleti işler. Pekiyi bu ‘gerçek’ adalet midir? Şu bilgiye sahip olduğumuz sürece sorun yoktur: Portia oraya yargılama yapmaya değil, ko­casını ve kocasının arkadaşını kurtarmaya gelmiştir; aynı bütün ‘çakma’ hukuk bilgini iyi politikacılar gibi. Herkesin bildiği üzere, davada taraf olmayanın adalet konusunda konuşması iç sıkıcı bir soytarılıktan ibarettir. Hukukun nadiren işe yarayan kullanım­larının tamamı, hak ve çıkarlarını korumak üzere mücadele eden tarafların elinden çıkmıştır, yargıçların değil. Ayrıca, davamızda, Antonio’nun uğruna kefil olup zor duruma düştüğü hovarda arka­daşın artık karısı olan Portia’nın akıl yürütmeleri de gayet hukuk­saldır. Enfes bir kurumsal ilke sunumu izlersiniz önce, sözleşme metnini davacının net çıkarları yönünden okur. “Yasanın emret­tiği uygulanmalıdır” der güzel hâkim; O et kesilecektir çaresiz! Davacı taraf heyecanla alkışlar:

SHYLOCK – Daniel gökten inmiş de yargıç olmuş!

Bazı savcı ve yargıçlar Oslo görüşmeleri üzerinden MİT müste­şarını ve Başbakanı sıkıştırdığında bakın açılış nereden gelmişti: “Özel yetkili savcılar artık ölçüyü kaçırdılar. Savcılar, kendilerini yasaya ve içtihada çok bağlı hissetmediğinde ölçü kaçar ve bu durum KCK davasına da, şike davasına da yansır. Kademe ka­deme bir keyfileşme olduğunu görüyoruz. Bu keyfilik, daha ile­ri safhalara giderse, savcı ve yargıç devletine kayarız. Yargıda büyük problemler sürüyor. Yargıya bir neşter vurmak gerekiyor.’ (…) ‘Özel yetkili savcılar, MİT görevlilerinin birtakım örgütsel suçları devam ediyorsa ve bunun talimatı başbakan tarafından verildi denirse, Başbakan’a ‘Sen de gel, seni de soruşturuyoruz’ diyebilirler”

Adaleti ile ünlü Daniel gökten inmiş gerçekten: İçtihada uyun, keyfi davranmayın, kendinizi yasaya bağlı hissedin. Amin. Biz ilke sunumu diye işte buna deriz.

Haziran (Gezi) ayaklanması sonrası ise ne ‘içtihadın’ bir önemi vardır ne ‘yasanın’ ne ‘ölçünün’, şimdi hukuk yaratma zamanıdır:

“Bu olayların TMY birinci maddesinde gösterilen terör suçu­nun tanımına girdiğini görüyoruz. Polise taş atanlar, muka­vemet gösterenler, tahrip edenler, araçlara zarar verenlerin bu hareketleri onları terör örgütü mensubu olmaya kadar götürür. Çünkü fiil terör fiili. Bu fiiller Türk Ceza Kanununun 312. maddesinde gösterilen ‘hükümeti ortadan kaldırmaya kalkışmaya, görev yapamaz hale getirmeye girer… İP ve CHP’nin kapatılması için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılı­ğının inceleme yapması gerekir.”

Bu zamanlama; Portia’nın, tefecinin eti kesmeye yasal olarak hakkı olduğunu, ama sözleşmede kan yazmadığından, eğer eti keserken kan akıtacak olursa bunun bedelinin ağır olacağını tefhim ettiği andır. Hava dönmüştür. Yasa ve sözleşme metni, yeni kazananlar ve kaybedenler yaratacak şekilde, bir kere daha okunmuştur. Eh, haklı olarak bu sefer de davalının ekibi coşar:

GRATİANO – Bu bir Daniel derim evet, yine, ikinci bir Daniel! Bu kelimeyi bana öğrettiğin için teşekkürler Yahudi!

Bu teşekkür, mütekaid savcılar Reşat Petek ve Ahmet GÜNDEL’in, mütekaid savcılar Sabih Kanadoğlu ve Vural Savaş’a te­şekkürüdür. Hukuk bir usta çırak ilişkisidir: Parti mi kapattıracak­sınız, adam mı tutuklatılacak, yoksa tutuklanmışın bıraktırılması mı gerekiyor? Nasıl yapılacağını öğrenmenin en sağlam yolu, ustanın daha önce nasıl yaptığına bakmaktır.

Artık perdeyi kapatalım.

Sanatın yol göstericiliği buraya kadar.

Herkes yargıç olabilir ama herkes sanatçı olamaz. Elimizde­ki oyuncuların tamamını ‘çakma hukuk bilgini’ rolüne çıkarmak mümkün değildir. En azından biraz benzetebilecek yetenek ge­rekir. Örneğin Yargıç İbrahim Okur’un bir başka bağlamda sarf ettiği şu sözleri ne galada ne suarede ‘yargıç sözü’ olarak oyna­tabiliriz:

“Oradaki kastın, ‘yargı gereğini yapıyor biz de gereğini ya­parız’ şeklinde olduğunu düşünüyorum. Yargı bağımsızdır. Yargıya hiç kimse talimat veremez. Sayın Başbakan’ın ‘yar­gıyla görüştük’ sözünün bir dil sürçmesi olduğunu, bu şekil­de bir görüşmesi, talimatı olacağını sanmıyorum. Bu güne kadar bildiğim sayın başbakanın böyle bir tarzda olmadığını biliyorum. O nedenle sözün maksadı dışında kullanılmış bir söz olduğunu, eğer bu şekilde kullanılmışsa kastedilenin bu olmadığını düşünüyorum. (…) Bu olayda zaten re’sen hare­kete geçmiştik.”

Kısacık zamanın üzerinden dört takla attırdığı bu açıklamayı unutmamalısınız. Olayı biz kısaca hatırlatalım: Bir grup BDP milletvekili şehirlerarası yolda silahlı PKK gerillası ile karşılaşır, TV kameralarının önünde sohbet edip selamlaşırlar. Başbakan başka birçok tehditle birlikte “Yargıya da gerekeni söyledim, gereğini yapacaklar” der. Bu esnada HSYK 1. Daire Başkanı olan bu zatın ‘tefsir, tevil, tenkit, tekmil’ artık her ne derseniz onu etmeye çalıştığı işte bu sözdür. Kısa bir süre sonra Kandil’de bir ‘basın ve milletvekili ağırlama birimi’ kurulup canlı yayına baş­lanınca; hem İbrahim’in ‘re’sen’ yürüttüğü soruşturma herhalde ikinci bir değerlendirmeye kadar durdu, hem de yeni durumu kavrayan yargımız bu işlerin ‘gereğine re’sen’ atlamamaya karar verdi diyelim. Eğer ‘gereğini yaptığınız’ benzer işlerdeki onlarca avukat ve gazeteciyi halâ hapishanelerde tutmuyor olsanız belki yüzünüze vurulması bile gerekmeyen sıradan bir zaaftır talimat­la iş yapmak. Bakanlık ve HSYK bürokratları artık hiçbir talimatı yadırgamayacak kadar uzun süredir kürsüden uzaklar. Ama siz kürsü yargıçları; yerinizde olsak bu kadar gevşek ve güvensiz bir pozisyondan korkardık. Siz de korkmalısınız.

Aslında söylenmesi gereken zaten hukukun da yansız bir kav­ram olmayıp, toplum hakkında karmaşık bir tutumlar, değerler, kuramlar seti taşıdığı ve yaydığı için ideolojik olduğudur. Yani “onun ideolojik içeriği egemen ideolojinin bir parçasını oluş­turur; zira bu tutum ve değerler mevcut toplumsal düzeni dayatır ve meşrulaştırırlar”. Ekonomik ilişkileri yansıtan ve formlarını taklit eden hukuk, politiktir, zorlayıcıdır ve iktidar blo­ğunun yansımasıdır.

Listenin ilk beş maddesini tekrar hatırlayın; bir anayasa buluna­cak, kuvvetler (erkler) ayrı olacak, yasa hepsini bağlayacak, yargı bu hali denetleyecek ve bütün bu tedbire rağmen bir şeyleri kırıp dökerlerse tazmin edecekler. Şimdi birisine yakından bakalım.

Bilindiği üzere her anayasa, neden uygulanamayacağını anlatan özür ve mazeretlerle doludur. Marx’ın söylediği gibi ; “Anayasanın her paragrafı gerçekten de kendi karşı savını, kendi Lordlar Kamarasını ve kendi Avam Kamarası’nı içerir: Metinde özgür­lük, sayfa kenarında bu özgürlüğün kaldırılması”

Anayasa ‘haklar’ meselesindeki sahteciliği bir yana bırakıldığın­da dahi ciddiyetsiz bir belgedir. Bunun, ‘Herkes’ diye çağırdığı ve ‘Hiç kimse’ diye parmak salladığı, muhayyel bir cemaattir. Ta­biatıyla aslında bizimle, yani bugün burada eziyet çektikleri için çıkarları ortak olan halkla ilgili olmayan bu kavram, bir isim bile değil; ‘belli bir siyasal iktidarın egemenlik alanında yaşamış, ya­şayan ve yaşayacak olanların tümünü imleyen belgisiz bir zamirdir’ Bazen Ulus da dedikleri bu hayali kalabalığın arasından herhangi bir hakkın tarifini ıslık sesi gibi duyarak ‘Bana mı ses­lendiniz?’ diye dönen hiçbir politik özneye cevap verilmez. Ya­şam hakkının engellediği ‘sizin’ ölümünüz değildir, seyahat hak­kının koruduğu ‘şimdi oraya’ gidebilmeniz değildir, ifade hakkının koruduğu ‘öyle söyleyebilmeniz’ değildir. Yani hak elbette orada durmaktadır. Sadece, temsilcilerimiz onu bizim için dikkatle koru­yacak ve sonsuza kadar yaşatacaklardır, bütün tehlikelerini bile­rek evde süs için besledikleri vahşi bir hayvan gibi.

Babeuf, 1789 Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi hakkında şu değerlendirmeyi yapar: “İçinde yem ve tuzak öylesine birbiri­ne karışmış ki, incelenince bunun halkı uyutanların yapacağı tür­den bir aldatmaca olduğu anlaşılıveriyor. Bir oyalama olmakla kalıyor bu bildiri. Özgürlük, eşitlik gibi büyük ilkeleri kabul etmesine ediyor, ama gerçekleşmelerini sarpa sardıracak kayıtlar koyarak, gelişip yayılmalarını önleyecek sulandır­malar ve törpülemeler yaparak”

Louis Blanc, soyut hakları şöyle eleştirir: “Soyut bir şekilde anlaşılan hak, 1789’dan beri halkı sömürülmüş halde tutan bir seraptır… Anayasalarda, fermanlarda şişirilerek ve kısır bir şekilde ilan edilmiş olan haklar, bireyci bir rejimdeki adalet­sizlikleri ve yoksulun terk edilmesindeki vahşiliği maskele­mekten başka bir işe yaramadı”

Aslında söylediğimiz gibi kimin hapse atılıp kimin dışarıda gezece­ğine karar vermek çoğu zaman size düşmez ama bir ülkede en ağır suçlar ‘öldürme’ ve ‘yaralama’ ise, bunlara son verilmesi için yapı­labilecek düzenlemelere alıcı gözle bir bakmalısınız. Yargıç olarak istemiyorsanız, hobi olarak mesela? İşte size bir Marksist Kriminoloji karşılaştırması: Tamamı yayınlanmış 1995 yılı FBI suç raporlarıyla aynı yıla ait bir başka ilan edilmiş hükümet istatistiği, Reiman tara­fından karşılaştırılmış. Yazar; referans noktası olarak kaba hesapla

• cinayet ve taksirle adam öldürme, ağır fiziksel yaralanmala­ra yol açan 1 milyon fiili saldırı ve 15 milyon dolarlık hırsızlık suçu işlendiğini gösteren resmi suç raporlarını bir yana, iş yeri risklerini de diğer yana koymuş. Meslek hastalıkları kaynaklı ölümlere ilişkin son derece ılımlı bir tahmin bile rakamın yılda 25.000 olduğunu gös­termektedir. İşle ilgili ciddi hastalıklara ilişkin yine son derece ılımlı bir tahmine göre ABD’deki sayı yılda 250.000’dir. Çıkan sonuç ci­nayete ya da taksirle adam öldürmeye kurban giden her üç kişiye karşılık olarak meslekleri dolayısıyla dört işçinin öldüğü yönündedir. Sokak suçları ile daha doğru bir kıyaslama yapıldığında tahminlerin yarıya indirilmesi gerekmektedir, zira işgücü nüfusun yaklaşık yarı­sına denk gelmektedir. Yine işle ilgili ölüm ve sakatlanmalar da buna eklenmelidir. Bunun ardından bakıldığında, çalışmak yılda 34.100 işçiyi öldürürken, suçlar 10.500 kişiyi öldürmekte ve çalışmak
• işçiye fiziksel zarar verirken, suçtan 500.000 kişi zarar görmektedir. Ceza yargılaması sisteminin tam tersine İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi, taşıdığı sorumluluğa kıyasla küçücüktür ve devlet kesintileri ile karşı karşıyadır.

Ne kadar yalın! Derdiniz gerçek insanlara karşı işlenen gerçek suçlar, yani ölüm ve yaralanmalar ile diğer fiziksel zarar görmeleri engellemek ve sorumluları cezalandırmak ise parayı başka yere harcayıp, parmağı da başkalarına sallamalısınız. Bu, insanlığa karşı büyük suçu, patronların, zenginlerin ve devletlerin işlediğini tespit edebilmektir. Yok derdiniz mülkiyet düzenini yoksullardan korumaksa, suç tanımınız zaten tam da o işe yarıyor. 17. yy’dan gelen (hatta belki bazı versiyonları 15. yy’a kadar uzanan) güzel

halk şarkısında söylendiği gibi;

“Yasa tıkıyor hapse erkeği ve kadını, Çaldığında ortak toprağın üzerindeki tek bir kazı Ama kazın altından çalanlar toprağı,

Büyük hain onlar, ama serbest elleri kolları! The law locks up the man or woman Who steals the goose from off the common But leaves the greater villain loose Who steals the common from off the goose”

Tarihsel bir konağın dengesinden daha ciddi bir anlam ifade et­meyen bu modelin kutsanması elbette sahiplerinin halâ işine ya­radığı içindir. Ama iktidarda olmadığı halde bunu güzelleyen için söylenecek bir şey bulmak zor. Buna ister ‘hukuk fetişizmi’ yahut ‘hukuk totemizmi’ deyin ister ‘hukuksal romantizm’ hukuku bu şekilde yüceltici yanılsamalar yaratmak ciddi sakıncalar yaratır.

Hukuk Fetişizmi (Marx’ın meta fetişizmine benzetilirse) ; ‘huku­kun toplumsal yaşamın zorunlu, hatta yaşamsal bir unsuru ola­rak görülmesidir’ Her türlü toplumsal kuralın hukuk zannedilip öyle adlandırılması da fetişizmdir. Her türlü toplumsal ilişkinin hukuksal düzenleme konusu haline getirilmesi de böyledir. Oysa hukuk devleti bir mistifikasyondan, çarpıtmadan (yanlış anlama­dan) ibarettir.

Komünist Manifesto’da parlamentolar tarafından çıkarılan mo­dern Devletin hükümeti için; “tüm burjuvazinin ortak işlerini yürüten bir komiteden başka bir şey değildir” deniyordu. Ne kadar doğrudur. Daha sonra Marx, devletin burjuvaziden geçici olarak bağımsızlık kazanabildiği dönemlerden söz etti ve niha­yet Engels ‘Ailenin Özel Mülkiyetin, Devletin Kökeni’nde;

“…istisnai olarak savaşım durumundaki sınıfların denge tutmaya çok yaklaştıkları öyle bazı dönemler olur ki, devlet gücü, sözde aracı olarak, bir zaman için bu sınıflara karşı belli bir bağımsızlık durumunu korur.”dedi.

Yani meselenin kavranışını, seçimlere, parlamentolara, yasalara de­ğil, sadece ve tamamen sınıf mücadelesinin gücüne bağlamalıyız.

Ülkenin seçimler yoluyla belirlenmiş parlamento tarafından çıka­rılan yasalarla yönetildiği algısı kusurludur. İşin hepinizin takip edebileceği kadar popüler olan yanı zaten her gün televizyonda karşınızdadır; milletvekili elini kaldırdığı kanunun içeriği hakkın­da en küçük bir fikre sahip değildir. Bazen ‘evet’ mi ‘hayır’ mı deneceği yeterince açık söylenmezse veya cep telefonundan oy­nadığı kâğıt oyununa dalmışsa yanlış el kaldırabilmektedir.

En eğlenceli birkaç tanesini herhalde herkes hatırlıyordur:

‘Başbakan, partisinin grup toplantısında yaptığı konuşma sıra­sında bölünmüş yollarla ilgili haritayı milletvekillerine gösterdi. Bu 2002 öncesi bölünmüş yolların haritası diyen Erdoğan’ı ve­killer alkışlamaya başladı. Vekilleri uyaran başbakan ‘Bunu niye alkışlıyorsunuz. Alkışlanacak harita şimdi geliyor’ dedi. Bu sözler üzerine vekiller bu kez de yeni haritayı alkışladı’

Yine torba yasa adını verdikleri büyük kanunlaştırmalar sıra­sında, ana muhalefet partisine bakarak onların tersine oy kul­lanmayı yeterli bulan iktidar partisi milletvekillerinin, bu abes yöntem nedeniyle kendi önergelerini reddetmeleri ve nihayet bir komisyon çalışması sırasında AKP Samsun Milletvekili Tü- lay BAKIR’ın “Gerçekten ne doğrudur ne yanlıştır anlayabi­lecek durumda değilim, (…) Buraya gerçekten hiçbir şeyi bilmeden geliyoruz, tek rolüm el kaldırmak” demesi unutul­mazlar arasındadır.

Zaten önceden okusalar neyi anlayacaklar, halkın yararına olup ol­madığını nasıl ayırt edecekler, ticarete ve sefahate ara verip yasa geçsin-geçmesin diye niye mücadele edecekler? İmkânsızdır bu.

Bu yapı profesyonel komisyonları aracılığıyla en küçük ayrıntısı­na, tüzük ve yönetmeliklerine kadar yasal düzenlemeleri hazırlı­yor ve hükümete taahhüt ettirerek ilerleme raporları aracılığıyla da kontrol ediyor.

Bugün Türkiye’de yasa hazırlama yetkisi YDK-YOİKK tarafından de facto gasp edilmiş, ‘bağımsız’ düzenleyici kurullara ve TOBB gibi sermaye örgütlerine yürütme yetkisinin devir süreci başla­mıştır.

Bunun arkasından da muhtemelen yargılama süreçlerinin özel­leştirilmesi gelecektir. Uyuşmazlıkları devletin mahkemeleri dı­şında sonuçlandırma yolunu açan (uzlaşma-arabuluculuk-tah- kim gibi) alternatif uyuşmazlık çözme yöntemleri hem Dünya Bankası’nın hem de YDK-YOİKK’in programındadır. Dolayısıyla, devletin üç kuvveti (yasama-yürütme-yargı) da özelleştirilme yo­lundadır.

Sizin temsili demokrasi dediğiniz şeye bizim oligarşi dememizin sebebi bu kadar açıktır. Oy hakkının, seçimin, parlamentonun yahut anladığınız anlamda temsilin artık değeri kalmamıştır ve sermaye sahibi bir azınlık ile müttefikleri yani Oligarşi siyasal ik­tidarı elinde tutmaktadır. Bakır Çağlar “Anayasa Devletin kor­sesidir” diyordu. Korsenin ne kiloyu ne de rahatsızlığı ortadan kaldırmadığı bilinir. Onun görevi baskılayarak sorunun artmasını engellemek ve sorunu gizlemektir.

Anayasanın hemen akla gelebilecek şu üç maddesini arka arka­ya okuyun;

Anayasa Madde 7: ‘Yasama yetkisi, Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez.’

Madde 10; ‘Hiçbir …zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz’

Madde 6 ‘Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Türk Mille­ti egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır. Egemenliğin kullanılması hiçbir su­rette, hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz’

Geniş anlamıyla hak mücadelesi, halkların en önemli devrimci uğraşıdır. Yüzyıllar boyunca elde ettiğimiz kazanımların, en kü­çüğü için bile barikat savaşı vermeden, hiçbirisini terk etmeyiz.

Anayasal yahut yasal; yazılı ya da değil, taahhüde bağlattığımız hiçbir yükümlülüğünüzden kaytarmanıza izin vermeyiz.

Sadece ulusal-üstü sözleşmeler, bildirgeler ile değil; genelgeler­den, toplu iş sözleşmelerine kadar bize, yani halklara, yoksullara, emekçilere, köylülere verilmesini hak olarak kabul ettirdiğimiz her şeyi, en son kırıntısına kadar almak kararlılığındayız.

Sizi oluşturmak zorunda bıraktırdığımız her kurumu, mahkeme­leri, müfettişlikleri, kurulları, komisyonları sınırlarının elverdiği yere kadar size karşı çalıştırmak azmindeyiz.

Her yasayı, kuralı, fonu, bütçeyi halkın yararına yorumlatabilmek için ensenizden hiç inmeyeceğiz.

Çünkü hak mücadelesi bize en önemli başlangıç cümlesini verir; Evrensel olan ‘hukuk devleti’, ‘insan hakları’, ‘demokrasi’ değil­dir, mağdur olmak ve mücadele etmek evrenseldir. İşçi sınıfı ve her tabakadan ezilenler için ‘hukuksal güvenceler’, ‘yeni yasalar’, ‘kararnameler’ istemeye devam edeceğiz.

Samarra’da sandalcılarla rekabet eden ceberut bir bezirgânın işi insanları rehin almaya kadar vardırmasına kızan Lenin, Ye­rel Mahkeme (Belediye Meclisi) önünde bir dava yürütüp, ısrarla takip ederek adamı mahkûm ettirmişti. Elizarov’dan aktaran Pashukanis anlatıyor:

“Çarlık mahkemelerine başvurulabilir miydi? Bu mümkün müy­dü? Tabii ki Ortodoks entelektüel kafa, çarlık mahkemelerine başvurarak devrimcilerin temiz imajlarının kirletilmesinden duyu­lan korku, genel olarak mahkemeler karşısındaki müşkülpesent, anarşist tavır ve hepsinden öte yasalar karşısındaki genel ce­halet ve neyin nasıl yapılması gerektiği konusundaki bilgisizlik, tüm bunlar, bu tür bir eylem şeklinin karşısına sıralanmıştı. Lenin bu açık ve gizli nedenlerin hepsini hararetle eleştirmişti: ‘…ben mahkemeye başvurmaktan yanayım. Artistlik yapmanın ge­reği yok. Duygusallık yapmak affedilemez bir tutum olacak­tır. Sosyalistler hiçbir şekilde kraliyet mahkemelerine karşı değildir. Biz kanunların uygulanmasından yanayız. Marx ve Bebel sosyalist muhaliflerine karşı dahi mahkemeye başvur­muşlardı. Bunun nasıl yapılacağını bilmek ve gerektiğinde bunu yapmak elzemdir…”

Dikkat ederseniz müvekkilimiz Dursun KARATAŞ’ın talimatıyla ve vekâletini ibraz ederek Ankara İdare Mahkemesi’ne dava açıp kazanan, onun vekaletiyle ceza dosyalarına müdahil olan, adli/ idari başvurular yapan biziz; bunları ‘yasadışı silahlı örgütten ta­limat almışsınız’ diye tutuklama sebebi yapan sizsiniz. Kim hukuk devletini ciddiye alıp çalıştırıyor, kim ‘artistlik yapıyor’ diye bir dü­şünmelisiniz. Polis Hukuk Devleti’ne inanmaz, biz de inanmıyoruz. Aramızdaki fark, bizim aynı müvekkilimiz gibi, hak mücadelesinin her türüne ve yöntemine başvurulması gerektiğine inanıyor olma­mız. Size gelince; neye inandığınızı ve nasıl davrandığınızı zaman gösterecek. Durumunuz ünlü hikâyedeki yargıca benziyor:

Bir caminin karşısına meyhane açılmış. Adamın kendi arazisi üzerine, usulüne uygun yaptığı binaya hukuken el atamayan ce­maat, her vakit namazından sonra beddua edermiş camiden: “Ya rabbim yık şu binayı!”diye. Fırtınalı bir gün, arka arkaya düşen yıldırımlarla meyhane yıkılmış. Sahibi cemaati dava etmiş: “Bun­lar beddua ederek sonunda yıkılmasına neden oldu dükkânı­mın, zararımı ödesinler” diye. Cemaat mahkemede “Hiç öyle şey olur mu? Beddua ile bina yıkılır mı? Bunun inşaat tekniği var, paratoneri var, bizim ne sorumluluğumuz olacak?” diye davanın reddini talep etmiş. Yargıç tarif edivermiş durumu: “Zor bir dava. Tanrıya ve onun dualar ile bedduaları kabul edeceği­ne inanan bir meyhane sahibiyle, hiç birine inanmayıp sorum­luluk kabul etmeyen bir cami cemaati arasındayız!”

Öyleyse ey ‘hukuk devleti camiinin cemaati, her gün beş vakit tesbih ettiklerinize biraz inanmaya çalışın, hiç değilse dava bitin­ceye kadar.

Bizim açımızdan sorunun üzerine oturduğu zemin daha renkli­dir. Monique-Roland Weyl’in öğretici karikatürleştirmesiyle, Marksist solda hukuk hep kabaca iki genel eğilimle tartışılmıştır. Bunlardan biri sol sapma olarak adlandırılan Sekterizm, diğeri sağ sapma olarak adlandırılan Oportunizm’dir. Sekterler, hukuk ve mücadele kavramlarını birbirine karşıt olarak görür ve her tür­lü kanundan adalet talebinin burjuva niteliğini ileri sürerler. Her şey kitlelerin eylemine bağlıdır, o halde hukukla ilgili olan her şey ‘taşınması ağır bir yüktür’. Hukuk, “sınıfların zıtlığını gözden saklamada burjuvazinin yararlandığı bir aldatma aracı ve burjuva silahıdır” derler.

Weyl, bunların bir ihtilafı halletmek için protestolar düzenleyece­ğini, bakanlığa tazyik delegasyonları göndereceğini, basın kam­panyaları açacaklarını ama zamanaşımı süresi dolmadan arala­rından bir idari dava açmayı akıl edecek kimsenin çıkmayacağını söyleyerek eğlenir.

Buna karşıt olarak Oportünistler, durmadan avukata danışan, falanca metni zorlamak, filanca metni de göz önüne almak, vir­güller üzerinde oynamak suretiyle falanca işin mümkün olup ola­mayacağını sorup duran sendika sorumlusu; ya da bir sendika şubesinin hukuk bürosunda çalışan ve işçilerin haklarını savun­mak için tüm yaptığı ‘işi avukata havale etmek’ olan kimselerdir.

Yine Weyl’in renkli anlatımıyla, dava kaybettikleri mahkemelerin önünde “bu karar yasalara aykırıdır!”, “nasıl bizi haksız çıkarır­sınız!” diye bağırıp çağıranlar bunlardır. Ama yasal olduğuna kesin kanaat getirmeden sokağa çıkamayacakları için, kararı protesto için bir gösteri yürüyüşü yapmaya bile cesaret edemeyeceklerdir.

Biz Devrimci Avukatlar açısından her iki sapmanın diyalektik bir­liği çok açık, ikisinden de değiliz. Avukatlık; burjuva mülkiyet, iş ve ceza adalet sistemleri tamamen çözülünceye kadar, yoksulla­rın ve ezilenlerin haklarını savunmak ve imkânlarını genişletmek üzere tarihsel rolünü oynayacak.

Bu, bizlerin yeri geldiğinde mahkemeleri boykot edemeyeceğimiz anlamına gelmez. İster siyasal taleplerimiz ve değerlendirmemi­zi doğrudan ortaya koyarak, ister yürürlükte bulunan bir temel hakkımıza veya lehimize kabul ettirmiş olduğumuz düzenlemeye dayanarak, mahkemenizi yok saymak doğru bir seçenek olabi­lirdi. Siyasal imkânımız zaten sınırsız olmakla birlikte, hukuksal imkânımızın bulunmadığı da düşünülmemelidir. Yargıç Ömer Fa­ruk Eminağaoğlu’nun son derece isabetle tespit ettiği meşruiyet sorununuz hukukun içerisinde de asılı durmaktadır: “‘Avukatlık yasasının 38/f maddesinde ‘Avukat, görmesi istenilen iş TBB tarafından tespit edilen mesleki dayanışma ve düzen gerek­lerine uygun değilse teklifi reddetme zorunluluğundadır de­nilmektedir. Bu madde daha nerede ve nasıl uygulanacak­tır? Bu ‘sözde mahkemelerde’ savunma hiçbir biçimde etkin olamıyor, kolluk işleri denetlenmeyip, bu işlemler mahkeme hükmü diye sunuluyorsa, o halde yargılama görüntüsü al­tında avukatların bu yapılanmalarda savunma yapmalarına neden seyirci kalınıp, bu mahkemeler neden meşru birimler gibi savunulmaktadır.’…Bu törensel görüntü, görüntü kirlili­ğinden öte bir anlam taşımamıştır. .”

Sizi tanımaktan, konuşmaya devam etmekten, ciddiye almaktan vazgeçtiğimiz gün yoksunuz veya kolluğun bir mütemmim cüzü olarak ait olduğunuz idari şemaya döneceksiniz. Tek Boynuzlu At’ın Alice’e söylediği gibi; “Eh artık birbirimizi gördüğümüze göre” dedi Tek Boynuzlu At, “sen bana inanırsan ben de sana inanırım, anlaştık mı?” Bizim varlığımızı kabul etmeden bize varlığınızı kabul ettirme şansınız yok. Avukatların varlığını kabul etmeyen bir ‘şeye’ nasıl mahkeme denemezse, politik avukatların varlığını kabul etmeyen bir ‘politik mahkeme’ de olamaz. Bu durum sizin veya bizim ya da polisin değiştirme gücünün ötesindedir.

Hepsini sahipleniyoruz ve yeri geldiğinde savunuyoruz. Kavgala­rını hiç terk etmedik. Sadece, sosyalizm tarihinin parlamentocu akımlarının yaptığı hataları tekrar yapmayacağımızı ve bize bı­raktıkları mirasın içinden reformizm zehrini arıttığımızı bilmelisi­niz. Bu Çartistler için de böyledir. ‘Eşit seçim bölgeleri, milletvekili seçilmek hakkı için mülkiyet koşulunun kaldırılması, bütün yetiş­kin erkekler için oy hakkı, parlamento seçimlerinin her yıl yapıl­ması, gizli oy, milletvekillerine ücret ödenmesi’ İşte bu taleplerle 1838-48 arası on yıl boyunca sınıf hareketini bir dizi ‘Peoples Charter’ ile sınırlayan ve yönlendiren Çartist hareket kaybolup gi­derken, düzenin reforme edilmesinden umutlu, sistem içi ve yüzü parlamentoya dönük bir sol gelenek bıraktı.

O hale gelmiştir ki; bugün baş etmeye çalıştığımız sorun, belanın kendisinden çok, ondan ancak genel seçimler yoluyla kurtulabi­leceğimiz inancıdır. Sorun bütün bu taleplerin kendisinde değil, mutlaklaştırılmış parlamento demokrasisi inancındadır. Oysa ba­kın bundan tam yüz elli yıl sonra (1995) dahi devrimciler benzer talepleri savunmaya devam ettiler:

“İşçi grevleri, burjuvaziye alet olmayacaksa, burjuva muhalefe­tinin çıkarlarına hizmet etmeyecekse, talepleri halkçı, yurtsever, bağımsızlıktan ve demokrasiden yana yeniden şekillendirilmeli- dir. İşçi sınıfının dostları ve düşmanları da bu talepleri destekle­yip desteklemediklerine göre belirlenmelidir. Bu talepler en daral­tılmış biçimiyle şunlar olmalıdır:

1. Tüm demokratik güçlerin, halkın katkısı ve onayıyla demokratik bir anayasa yapılması,
2. Temel hak ve özgürlükler önündeki tüm faşist, bas­kıcı, anti demokratik yasaların iptal edilmesi,
3. Düşünce ve örgütlenme özgürlüğü önündeki tüm engellerin kaldırılması,
4. Özelleştirmelere son verilmesi,
5. Tüm katliam, cinayet, kaçırma, kaybetme, işkence yapanların ve yaptıranların derhal tutuklanması ve ba­ğımsızlığı tartışma götürmeyen bir mahkemede halka açık yargılanmaları,
6. Olağanüstü Hal’in kaldırılması,
7. Kürt halkı üzerindeki tüm baskı ve yasaklara son verilerek, Kürt halkının kimliğinin tanınması ve kendi kaderini özgürce belirleyebilmesinin önünün açılması,
8. IMF ve Dünya Bankası ve tüm emperyalist kuruluş­larla yapılan ekonomik, siyasi, askeri anlaşmaların ip­tal edilmesi ve NATO’dan çıkılması”i07

Ve yine meselenin talebin kendisinde değil; iktidara dayatılıp da­yaklamayacağında olduğu hatırlatılarak.

“Kuşkusuz bu talepler daha da çoğaltılabilir, kısmen değiş­tirilebilir ama bu çerçevede hareket edilmelidir. İşçi hareket­lerine bu talepler benimsetilmez ve iktidara dayatılmazsa, hangi hükümet kurulursa kurulsun, toplu sözleşmelerde kaç kuruş ücret artışı sağlanırsa sağlansın işçilerin yaşamı de­ğişmeyecektir. Ve işçi hareketi burjuvazinin dümen suyun­dan kurtulamayacaktır”i08 Nihai talebin hiçbir zaman bunlarla sınırlanamayacağının bilgisi, bugün bu taleplerin üzerinden de bir yirmi yıl geçmiş olmasına rağmen, onları bayatlamış bulma­mamızı sağlıyor.

Elbette, devrimciler reform çabalarını küçümsemez ve özellik­le hukuk mücadelesini değersiz görmez. Av. Haluk İnanıcı’nın tarifiyle, bunun gerçek adalet olmadığını bilerek: “Çünkü Sol düşünce gerçek adalet için, tam demokrasi için üretim tarzının değiştirilmesini hedefler. Sadece mübadele ilişkisi temelinde ya­pılacak değişmeler, yani sadece ‘paylaşımın daha adil olması­na çalışan’ çabalar küçümsenmeyecek fakat gerçek adaleti sağlamaktan uzak oldukları bilinecektir. Küçümsenmeyecek dedik çünkü ne Marx ne de Lenin mübadele toplumlarında, yani yaşadığımız toplumlarda ‘hak/hukuk’ mücadelesini kü- çümsemişlerdir. Tam tersine önemsediklerini belirtmişlerdir. Şu halde tam demokrasi sürecindeki sınıf mücadelesinin bir aşama­sını teşkil eden, parlamenter demokrasinin, özgürlükler, haklar lehine daha da genişletilmesi, devletin sahip olduğu yetkilerin halkın denetimine veya bizzat halka devri, iktidarın topluma ya­yılması fikri sol düşünceye yabancı bir şey değildir ”

1860 ve 70’ler boyunca büyük grevler ile gündem oluşturan sen­dikaların ve Reichstag’a 12 milletvekili sokabilecek güce erişen Yeni Sosyal Demokratların sonu da önümüzde. Bu tazyik, Al- mancanın ‘sozial politik’ kavramını kazanmasına ve Bismarck’ın işçi sınıfının öz kurumlaşması olan sosyal güvenliğe yönelik yardım sandıklarını yasal temelde kurumlaştırmasına yol açmış- tı.¹²²Yani sonunda yine biz zarar gördük. Ama sosyal politikalar bir mücadele alanı olarak şekillendi ve oturdu. Sosyal Devlet ise ömrünü tamamlayıp tarih sahnesinden çekildi bile.

Bugün adına ‘Adil Yargılanma’ diyerek bir çanta içinde topladı­ğımız ve hakların hepsi işçi sınıfı mücadelesinin konusudur ve halkların egemenlere karşı dövüşerek elde ettikleri kazanımları- dır. Burjuva Liberalizminin hiçbir hak kategorisinin sahibi, koruyu­cusu veya sürdürücüsü olmadığını bilelim.

İyileştirme talep ediyor olmamız, politik olarak bununla yetinece­ğimiz anlamına gelmiyor. Sadece reformun ‘reformistlere’ bırakı­lamayacak kadar ciddi bir iş olduğunun farkındayız.

Bu hepimizi eşit kabul edip, hepimiz adına konuşmaya hevesli li­beralizm aslında her zaman; İnsanların doğuştan eşit olmadıkları­nı, insanlar arasında yetenek, zekâ ve beceri (tabii ki miras da var) farklılıkları olduğunu, yetenekli ve becerikli olanların bu yetenek ve becerilerini özgürce sergilemeleri, serbestçe mal, mülk ve serma­ye sahibi olup yatırım yapmaları gerektiğini, toplumların da esasen bunların özgür girişimleri sayesinde gelişebildiklerini… ’ öğretir.

Şaşkınlığınıza da bozulur: İnsanların birbirlerine benzemedikleri bu kadar belliyken ne tür bir eşitlikten söz ettiğimiz/’ düşünmüş­tünüz ki? Tabii ki biz hukuken yani kanun önünde eşitlikten ve başkasının özgürlüğüne (malına) zarar vermeyen bir özgürlükten söz ediyoruz. Doğrusu da bu değil midir?’ derler. O zaman ‘eşit’ ve ‘özgür’ den ne kastedildiğini tam olarak anlayıp öyle devam etmeliyiz. Çünkü bu güzel tanım, en çok da satacak malı bu­lunmayanların eşitliklerini ve özgürlüklerini anlatır. ‘Bu durumda hukuken eşit (herkes elindekinin sahibidir) ve özgür (herkesin iradesi sadece kendi mülküne hükmeder) iki meta sahibi pazarda karşılaşır ve her şey değerinden alınır, satılır’*²³

Peki ya sosyal güvenlik, sağlık ocakları, emeklilik, aile ve ço­cuk yardımları, asgari ücret, kamu hizmeti olarak ucuz, yaygın ulaşım, haberleşme, ücretsiz eğitim? Bunlar hiç yaşanmadı mı? Adına her ne derseniz deyin;

Hani şu sözde vergilerimizle bize hizmet eden, kollayan devlete ne oldu?

Başbakanınızın atıp tutmasına bakılacak olursa devlet bu hiz­metleri verebildiği zamanlara göre bugün çok daha güçlü ve zen­gin! Hadi o zaman! Niye o sefil 1945-1975 bütçelerinin güzel gü­zel karşılayabildiği ücretsiz kamu hizmetlerine başlamıyorsunuz?

Çünkü başlayamıyorsunuz.

1980’lerde başlayan neo-liberal yapısal dönüşümün bugün gel­diği nokta dikkat çekicidir; sosyal devlet uygulamaları eksiksiz tasfiye edildiği gibi, emperyalizm vahşi ve acımasız liberal döne­minin bütün karakteristik uygulamalarını da geri çağırıyor.

Kapitalist Devlet, burjuva sınıfının egemenliğini güvenceye alma işlevini çeşitli amaçlarla yerine getirir: Özel mülkiyeti koruyan yasaları ve uygulamalarıyla ordu, polis, hapishane gibi şiddet araçlarıyla, eğitim sistemi, okul, kitle iletişim araçları gibi ideolojik aygıtlarıyla. Özel mülkiyet düzenini koruyan bir baskı örgütü ol­masına rağmen, ideolojik araçlarıyla toplumsal sınıflar karşısın­da ‘tarafsız’ olduğunu empoze eder ve varlığına rıza üretir.

Ama kapitalizmde devletin bütün işlevi bunlardan ibaret değildir.

İşçi sınıfı mücadelesinin gerilediği bir dönemde gündeme giren neo-liberal politikalar da yeni bir ilkel birikim sürecini beraberinde getirdi.

Marx’ın ‘ilkel birikim’ olarak adlandırdığı o dönemle günümüz ara­sında güçlü paralellikler var. Bugün de yeni bir mülksüzleştirme ve proleterleştirme süreci yaşanıyor, sömürgecilik sistemi derin­leştiriliyor, fetihler, paylaşım savaşları yeniden gündeme geliyor. Uluslararası borç sistemi, yatırım ve ticarette kayırmacı politika­lar, özelleştirmeler, kitlelerin sırtına binen vergi yükleri çağdaş kö­lelik biçimlerinin yaygınlık kazanması, mülksüzleştirilen kitlelerin sertleşen ceza yasalarıyla disipline edilmesi vb. hepsi bugünkü ilkel birikim politikalarının çerçevesi içinde yer alıyor.

‘…1945 sonrasının ithal ikameci ‘kalkınmacılığı’ etrafında biçimlenen yeni sömürgecilik politikalarının yerini, azgelişmiş/ yoksul ülkelerden emperyalist ülkelere kaynak aktarımını zor, spekülasyon ve aşırı tekel karlarına dayalı olarak biçimlendiren ilkel birikimci yeni sömürgecilik politikaları almıştır. ’

Bakın böyle bir zamanda eğer halkın yararına bir ‘sosyal devlet’ denemesi yaparsanız ne olur? 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (19 Ocak 2002 tarih ve 24645) Madde 1: “…özelleştirme işlemleri tamamlanıncaya kadar … kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde …ücretsiz veya indirimli tarife uygulanamaz.”

Dikili Belediyesi’nin on (10) tona kadar kullanma suyunu ilçe halkına bedelsiz vermesi 4736 sayılı yasaya aykırı bulunmuş ve Belediye Başkanı ‘Görevi Kötüye Kullanmak’tan yargılanmıştır.

Haydi, bunu olduğu gibi bir anlatmaya çalışın halka! Belediye başkanını size bedava su vermek istediği için yargılıyoruz, ceza vereceğiz deyin.

Boğazına kadar yolsuzluk ve pisliğe batmış ‘yardım’ dernek ve vakıflarının bizi himaye etmesinden başka bir beklenti bırakılmayıncaya kadar ayaklarını boğazımızdan çekmeyecekler. Bizden şunu duyuncaya kadar: “Allah Rızası için bir sadaka!”

Bugün bize kabul ettirilmeye çalışılan ve ‘Sosyal Hakların yerine geçen Himayeci bir Hayırseverlik’ tanımında bulan eğilim işte bu ahlaksızlığın yaygınlaşmasını güvence altına almaktadır.

Artık vazgeçilmiş ‘sosyal devletin’ anayasa ve yasalardaki, zaten zayıf izleri bile gereksiz yük.

Anayasa:

XIII. Devletin İktisadi ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları:

Madde 65 : (Değişik 3.10.2001 – 4709/22) Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda, Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek, mali kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir. diyordu.

Bunlara anayasal mazeret deniyor.

Bülent Tanör, 65. madde gibi kurallar için “Halka Karşılıksız Çek vermek gibidir” diyordu. 1982 anayasasının gerekçesinde açıkça; “hiç kimseye sosyal ve ekonomik hakların gerçekleştirilmesini isteme hakkı vermez…” denilmiştir. Bu haklar ‘devlete yüklenen ödevlerden’ ibarettir.

Belki de Enternasyonalde söylediğimiz gibi; ödevler ve hakların ilişkisi üzerinde yeniden düşünmeliyiz! Düşünmekle kalmayıp, direnmeliyiz. Direnenler bu yeni sömürge ülkede, sömürge tipi faşizm uygulamalarıyla haşır neşir olacaktır.

Hukuktan bekleyebileceğimizin ‘terör hukuku’ ve tüm vadedilmiş temel hak ve özgürlüklerimizin askıya alındığı ‘terör istisnası’ olacağını aklınızdan çıkarmamalısınız. Şimdi bunun üzerine konuşalım.

Feodal hukukun sınama sisteminde söz konusu olan hakikatin araştırılması değil, hakikatin yani gücün sınanmasıdır. Kişi sı­namayı kabul eder ya da reddeder. Reddeder, yani denemek istemezse, bu zaten suçlu olduğu anlamına geldiği için, davayı peşinen kaybeder. Sınamayı kabul ettikten sonra ise iki ihtimal vardır, ‘yaşayarak kaybetmek’ ve öldürülmek yahut ‘ölerek ka­zanmak’ ve aklanmak. Bunların gözünüze karmaşık hukuksal prosedürler gibi görünmesi size şu ortak neticeyi asla unuttur- mamalıdır: Bu hukukta egemen tarafından suçlandığınızda, öl­dürüldünüz.

Pekiyi prosedür, yani mahkeme, yargılama, törenin kendisi ne­dir? Bunlar ‘bir savaşın ritüelleştirilmesi’ yahut onun sembolik olarak bir başka bağlama taşınmasıdır.

Dolayısıyla, mahkûmiyetin veya ‘davayı kaybetmenin’ kendisi, zaten sizin tasarladığınız mahkemenin adaletini kabul etmek, sizin elinize düşmektir. Düşman burada artık ‘kanun’ haline gel­miştir. Sizi öldüren gerçek dünyadaki güçlü düşmanınız değil, ih­tilafınızın onun tarafından taşındığı bağlamdaki ‘adalettir. Onun adaleti. Ne kadar çarpıtılırsa çarpıtılsın, bu hal hep insanlığın idrak edebileceği sınırlarda, gözünün önünde durdu. Tevfik Fik­ret’in söylediği gibi:

“Kanun diyoruz, nerede o mecud-ı muhayyel?

Düşman diyoruz, nerede bu? Hariçte mi biz mi?

Hürriyetimiz var diyoruz; şanlı, mübeccel

Düşman bize kanun mu, ya hürriyetimiz mi?

Bir hamlede biz bunları kahrettik en evvel”.¹²⁴

O yüzden de bu işin kavrayışımızın dışında kaldığını düşün­meyin. Bunu bir kere kavrayanın; öldürülmesi veya kapatılması mümkün olduğunda bile, bu yolla yenilmesi yahut yönetilmesi mümkün değildir.

Bizimle ilgili de hayale kapılmayın.

Tam da bu nedenle siyaseti, hayatı kuşatan ve de yok eden bu sürece karşı mücadelenin de bir süre sonra ‘terörizm istisnası’ tarafından ‘terör’ olarak işaretlenmesi olağan kabul edilmelidir. Bugün bizim yaşadığımız tecrübenin siyasi ve hukuki açıklaması işte burada, Terör hukuku ve istisnasında yatmaktadır.

Türkiye tecrübesi artık siyaset yapmanın bütün imkânlarını -salt siyasal şiddeti değil- terör suçu olarak kabul ediyor. Dava dosya­sında suçlama konularından biri bu anlayışın geldiği son noktayı göstermesi açısından son derece önemlidir. Keza artık siyasal suç-terör suçu tartışmasının kendisi dahi ‘terör suçu’ olarak kabul edilmektedir.¹²⁵

Dava dosyasında Belçika Yargıtay’ı önünde yapılan bir savun­maya ait dilekçede bulunan; ‘DHKP-C’nin terör örgütü değil siya­sal şiddeti meşru kabul eden bir örgüt olduğuna’ ilişkin tartışma­nın kendisi terör suçu kanıtı olarak sunulmaktadır. Oysa tartışma açıktır. ‘Tedhiş’, terör eyleminin temel izleklerinden biri olarak ka­bul edilmektedir. Ve de tedhişin en önemli özelliklerinden biri ted­hişe ilişkin hareketlerin sadece düşmana değil tamamen masum ve hareketle ilgisi olmayan kişilere de yöneltilmesidir. Dilekçede DHKP-C’nin 3. kişileri hedef almadığı bu kişilerin eylemlerden zarar görmesi halinde özür dilediği, uğradıkları zararlar varsa bunları tazmin ettiği gerçeği vurgulanmıştır. Tartışmanın kendisi­nin suçlamaya dönüşmesi, sürecin en tipik belirtisidir.

İşte bu sürece karşı mücadele eden en etkili figür olarak, siyasi ceza davası avukatının ‘terörist’ olarak ilan edilmesine duyulan ihtiyaç buradan kaynaklanmaktadır.

Yeni bir suç düzeyiyle karşı karşıyayız. Terör hukukunun ilk doğ­duğu dönemde, buna birinci aşama dersek, silahlı eyleme katıl­mak suç olarak düzenleniyordu.

Terör hukukunun gelişimiyle birlikte, ikinci aşama diyebiliriz, si­lahlı eylemin gerçekleştiği zaman dilimi içerisinde bu eylemi ger­çekleştiren kimselerle yürütülen her türlü ilişki suç olarak kabul edilmeye başlandı.

Savcı Adem yeni bir dönem başlatıyor, buna da üçüncü aşama der­sek, silahlı eylemi gerçekleştiren kişiyle ‘6 yıl önce’ aynı yerde bu­lunmak ve bu uzun zaman diliminde bir ilişki sürdürdüğüne dair baş­ka bir suçlama olmaksızın, salt bu nedenle, ‘ terörist’ ilan edilmek!

Savcılığın hukuk dünyasına katkısı bununla da sınırlı değil. Açık alanda yapılan eylemlere -ki bazılarına on binlerce kişi katılmış- katılmayı da suç olarak nitelendiriyor. Tabi yeni bir hukuksal stan­dartla; bu noktadaki gelişimi de aşamalarıyla ortaya koyabiliriz.

1. Aşama, açık alan toplantı/ açıklamalarına katılmak dü­şünce ve ifade hürriyetidir.
2. Aşama, açık alanda yapılan açıklamada yasadışı örgü­tün flamasını taşımak sloganını atmak, pankart taşımak suçtur.
3. Aşama (Savcı Adem tarafından keşfedilmiştir.) Evet, slo-

gan atmıyor; flama- pankart vs. taşımıyor ama oradaki varlı­ğıyla örgüt mensuplarına güven veriyor! İnanılmaz değil mi ? Devam ediyor, yasadışı örgüt bayrağı var ama siz bu bayrağı ne ‘yaptığınıt, ne ‘getirdiğiniz’ ne de ‘taşıdığınız’ için değil, ta­nınmayan üçüncü kişilerce kafanızın hemen yanında tutulduğu için suçlanıyorsunuz.

Yasanın elverdiği belirsizlik eşiğinin savcı tarafından alabildiğine kötüye kullanılması nedeniyle yargının insani hayata dair her fiili ceza konusu yaptığı bir tarihsel dönemden geçiyoruz.

Adli istatistik genel müdürlüğünün kamuoyuyla paylaştığı istatis­tiklere göre;

Mahkûmiyet kararı verilmiştir.

AKP iktidarı döneminin sonunda mahkûmiyet oranın 5 kat arttığı anlaşılmaktadır.

Tüm ceza davalarında verilen kararlar içerisinde Terörle Müca­dele Yasası kapsamında oranı verilen kararların;

Benzer oranı çok daha kısa dilimde yakaladığı anlaşılmaktadır. Şüpheli sayısı oranı

_________ TMK_____

2009-0.8          2010-0.9

Yargılamalarda verilen kararlar içerisinde (özel kanunlar ) TMK oranları da çarpıcıdır.

Benzer artış 2911 sayılı yasa kapsamında da görülmektedir.

Tüm bu rakamlar yargının, düşünce ve ifade hürriyeti başta ol­mak üzere, insani yaşamın kendisini ‘suç’ haline getirdiğini gös­termektedir.

Türkiye’de ‘terör hukukunun’ oluşum süreci konusunda iki farklı dönem tespit etmek gerekir. Bu dönemler; terör durumuna ilişkin olağanüstü bir gerçek tehlike tespiti ve buna dayanan kuraldışı önlemler ile bu kuraldışı önlemlerin bir kurala dönüşmesi sürecini temsil eder.

1970’lerden itibaren yürütülen çeşitli yasalaştırma çabaları ve buna uygun biçimde terörizmin olağanüstü hal ve olağanüstü ceza hukuku olarak kuruluşu çabaları birinci dönemi; 1970’lerden başla­yarak 1991’de bütün sonuçlarına kadar ulaşan gerçek anlamda ve bir olağan ceza hukuku olarak biçim kazanma süreci de ikinci dö­nemi temsil eder. Yasal süreçlere bakıldığında her iki dönem ara­sında belirgin bir farklılaşma gözlemlenmesi zordur. Keza her iki dönemde de benzer ve hatta aynı sayılabilecek bir hukuksal mev­zuat ve buna özgü üretim yöntemleri söz konusudur. Bu nedenle her iki dönem birbirine bağlıdır. Fakat son dönemin en önemli far­kı, geçmişin belirli bir bağlam üzerinden kurulan bütün yasal bi­rikimini bir siyasal düzen içinde ve egemen bir karar olarak açık biçimde ilan etmesidir. Bu dönemde artık Terör Yasaları corpusu, düzenin temel hukuki yönetim biçimi haline gelmiştir. Modern hu­kuk devletinin, ‘kanunsuz suç ve ceza olmaz’ ve ‘kuvvetler ayrılığı’ gibi ilkeleri bu kez yeni ve karmaşık bir siyasal-hukuki ifadeye dö­nüşmüştür. Kurumsal çerçeveden bakıldığında bu yasaların en te­mel sonucu özellikle yürütme ve yargı arasındaki ilişkinin yeniden tanzim edilmesi ve yürütmenin yargı benzeri bir kurum olarak ye­nilenmesi ve yargının yürütme karşısındaki etkinliğinin azaltılması göze çarpmaktadır. Diğer yandan polis-asker ve diğer güvenlik güçlerine ilişkin kategorik ayrımların yerini merkezileşmiş tek bir güvenlik merkezine bırakması diğer dikkat çekici bir özelliktir.

Yine 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971, 12 Eylül 1980, 28 Şubat 1980, 27 Nisan 2007 tarihlerinde askeri müdahalelerin gerçek­leştiği, bu dönemlerin önce ve sonrasıyla olağandışı rejimin salt hukuki olarak ifade edilmesini yetersiz kıldığı bir pratiğin varlığı da unutulmamalıdır. Bu nedenle; olağanüstü rejimi iki farklı düz­lemde, birincisi yasal hukuki bir alanda ikincisi kuraldışı-hukuk dışı bir alanda düşünmek, tartışmak gerekmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti ilan edildiği 29 Ekim 1923’ten 30.11.2002 ta­rihine kadar olağanüstü rejim ile yönetilmiştir. 1923-1987 tarihleri arasında toplam olarak 25 yıl 9 ay 18 gün sıkıyönetim yürürlükte kalmıştır. Sıkıyönetimin tüm ülkede sona erdirilmesinin ardından (19 Temmuz 1987) olağan yönetim usullerinin uygulanmasına geçilmemiştir. Başka deyişle 19 Temmuz 1987 ile 30.11.2002 tarihleri arasındaki 15 yıl 4 ay 11 günlük sürede bu kez de olağa­nüstü hal isimli başka bir olağandışı yönetim usulünün yürürlükte tutulduğu evre olmuştur. Bu tarihler güncelleştirildiğinde 29 Ekim 1923 – 29 Ekim 2013 tarihleri esas alındığında cumhuriyet rejimi­nin 41 yıl 1 ay 29 günü olağanüstü rejim altında geçmiştir.

Bu veriler göstermektedir ki olağanüstü rejim, Türkiye Cumhu­riyeti tarihinin neredeyse yarısında tek başına ülkenin yönetim usulünü belirlemiştir. Bu süre dahi Türkiye özelinde olağanüstü rejimin olağan-sıradan bir rejim niteliği kazandığını göstermek­tedir.

Bu olağandışı yönetim usullerine Türkiye tecrübesiyle bakarsak, her ne kadar Anayasa’da yahut hukuksal alanda sıkıyönetim ve olağanüstü hal başka şartlar altında [birbirine yakın olmakla bir­likte] uygulanması düşünülmüş farklı tedbirler içeren olağanüstü rejimler olsa da uygulamada aralarındaki farkın neredeyse silin­diği görülmektedir. Bu nedenle tüm bu anayasal olağanüstü rejim dönemini birlikte (sıkıyönetim ve olağanüstü hal) değerlendirmek yanlış olmayacaktır.

Türkiye’de uygulanan sıkıyönetim rejimlerini iki ana gruba ayıra­biliriz.

1. Hukuksal Sıkıyönetimler
2. De Facto Sıkıyönetimler

Daha ayrıntılı bir tablo çıkarmak gerekirse;

1. Hukuksal dayanağı olan Sıkıyönetimler
2. 1920-1931 sıkıyönetimi
3. 1940-1947 sıkıyönetimi
4. 1955-1980 sıkıyönetimi
5. 1984-1987 sıkıyönetimi
6. De Facto ‘Rejim’ sıkıyönetimleri
7. 27 Mayıs 1960 sıkıyönetimi
8. 12 Mart 1971 sıkıyönetimi
9. 12 Eylül 1980 sıkıyönetimi

Cumhuriyet rejiminde başlıca üç sıkıyönetim yasasından söz et­mek olanaklıdır. Bunlar;

• 22 Mayıs 1940 tarih ve 3882 Sayılı Örfi İdare Kanunu,
• 12 Mayıs 1971 tarih ve 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu,
• 12 Eylül 1980 sonrasında {1402 sayılı} yapılan radikal değişikliklerle yeni bir hüviyete kavuşan ve halen yürürlük­te olan 1402 Sayılı Sıkıyönetim Yasası

Bu yasalar sivil rejimin askıya alındığı De Facto rejim (12 Mart

ve 12 Eylül) sürecinde biçimlendirilmişlerdir. İncelendiğinde ya­saların gittikçe artan anti-demokratik bir içeriğe sahip oldukları anlaşılmaktadır.

Yasalar geniş bir kapsama sahiptir: ‘Sansür, vur emri, iç sürgün, görevden uzaklaştırma, arama ve el koyma yetkisi, sokağa çıkma yasağı, bölgeye girmeme ve bölgeden çıkma yasağı, öğretime ara verme, ülke dışında askeri operasyon (sıcak takip), savunma hakkının sınırlandırılması, gözetim süresinin uzunluğu, sıkıyöne­tim komutanına tanınan yargısal yetkiler, sıkıyönetim yargısında sanık aleyhine düzenlemeler ( cezaların tedbirlerinin birisine ya da para cezasına çevrilememesi, ertelenememesi, iyi hal nede­niyle indirim yasağı) ihbarcılığın teşvik edilmesi, temyiz hakkına getirilen sınırlamalar’ bu noktada getirilen hak kısıtlamalarından bazıları olarak sayılabilir.

Sıkıyönetim rejiminin en önemli özelliği ‘süre ve mekân’ olarak sınırlı olmasıdır. Sıkıyönetim ancak belirli bir süre içerisinde ve belirli bir alanda uygulama şansı bulur. Ancak Türkiye pratiğinin bu klasik sıkıyönetim özelliklerini esnekleştirdiğini söyleyebiliriz. Hem süre açısından hem de mekân açısından bir sarkmadan söz edebiliriz. Kuşkusuz bu durum sıkıyönetimin daha da ağır­laştırılmış bir rejim biçimine dönüşmesine neden olmuştur.

Türkiye’de sıkıyönetim rejimi doğurduğu etkiler bakımından res­mi olarak ilan edilen süre ile sınırlı biçimde kavranamaz. Baş­ka değişle, olağanüstü rejim, özellikle sıkıyönetim faaliyetlerini sürdüren çeşitli kurumları ile sıkıyönetim sonrasına yani olağan rejim sürecine de sarkmaktadır.

Sıkıyönetim Mahkemelerinin sıkıyönetim kaldırıldıktan sonra gö­revlerini sürdürmeleri, baktıkları davalar sonuçlanıncaya kadar görev yapmalarının düzenlendiği 1402 Sayılı Sıkıyönetim Yasa- sı’nın 23. maddesi bu kapsamda değerlendirilmelidir. Bu hüküm dolayısıyla 19 Temmuz 1987 tarihinde sıkıyönetim kaldırılmasına rağmen Sıkıyönetim Mahkemeleri 30.12.1993 tarihine kadar hü­küm vermeyi sürdürmüşlerdir.

Aynı vahamet geriye dönük olarak da vardır. Olağanüstü rejimin etkilerini sadece resmen ilan edilen sürede göstermesi gerekir­ken bu ilkeye de uyulmamıştır. Örneğin sıkıyönetim ilanına dek yasal olan hatta hiçbir kovuşturmaya konu olmayan eylemler ‘sı­kıyönetim ilanını gerektiren hallere bağlı eylemler’ olarak nitelen­dirilerek 1402 Sayılı Yasa ile kurulan Sıkıyönetim Mahkemelerin­de yargılama konusu yapılmıştır.

Sadece süre açısından değil mekân açısından da sınırlı olması gereken sıkıyönetimin bu özelliğinin de aşıldığı görülmektedir. Keza sıkıyönetim yasasında, ilanı ile getirilen önlemlerin yürürlü­ğe konduğu yerler dışında da uygulanmasına yol açan hükümler bulunmaktadır.

OLAĞANÜSTÜ HAL VE HUKUKSAL DAYANAKLARI

Türkiye’de Olağanüstü Hal Rejiminin Hukuksal Dayanakları

• 25 Ekim 1983 Tarih ve 2935 Sayılı Olağanüstü Hal Kanunu’nun,
• 10 Temmuz 1987 tarih ve 285 Sayılı Olağanüstü Hal Bölge Valiliği İhdası Hakkında Kanun Hükmünde Karar­name,
• 15 Aralık 1990 tarih ve 430 sayılı Olağanüstü Hal Bölge Valiliği ve Olağanüstü Halin Devamı Süresince Alınacak İlave Tedbirler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname,
• 9 Mayıs 1990 Tarih ve 424 Sayılı Şiddet Olaylarının Yaygınlaşması ve Kanun Düzeninin Bozulması Sebebine Dayalı Olağanüstü Halin Devamı Süresince Alınacak İlave Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararname,

Burada ilk bakışta dikkati çeken husus, bir olağandışı yönetim rejimi olan Olağanüstü Hal ile ilgili düzenlemelerin Anayasa’nın düzenlemenin ancak kanun yolu ile yapılabileceğine ilişkin açık düzenlemesine rağmen Kanun Hükmünde Kararname yoluyla yapılarak yasama organının devre dışı bırakılmasıdır. Bu husu­sun Anayasa Mahkemesi tarafından iptale konu yapılması üzeri­ne aynı içerikli yeni bir KHK yapılarak rejimin devamının Anaya- sa’ya rağmen sağlandığı da belirtilmelidir.

1980 darbesinin getirdiği sıkıyönetim uygulamalarını kademe ka­deme kaldırılması ile ortaya çıkması beklenen açığın Olağanüs­tü Hal tedbirlerinin uygulanmasıyla giderilemeyeceği düşünül­müştür. Bu amaçla sıkıyönetim rejimi önlemleri olağanüstü hal rejimine ihraç edilmiştir. Sıcak takip bu önlemlerden biri olarak sayılabilir. Bu noktada diğer bir örnek de yargısal denetime iliş­kindir. Sıkıyönetim komutanlarına tanınan yetkilerin kullanılması­na ilişkin idari işlemler hakkında iptal davası açılmamasına ilişkin düzenlemenin (Sıkıyönetim Yasası’nın Ek 3.mad) benzeri Olağa­nüstü Hal Yasası’nın 33. maddesinde bulunmaktadır. “Valilerin bu kanunun verdiği yetkileri kullanarak yapacakları idari iş­lemlere karşı açılacak davalarda yürütmeyi durdurma kararı verilemez”. Yine, 285 sayılı KHK ile Olağanüstü Hal Bölge Vali­sinin idari tasarrufları için de dava açılamayacağı düzenlenmiştir.

Olağanüstü hal uygulaması Anayasa’da yeri olmayan bir yönetim rejimi, olağandışı özel bir statü, Bölge Valiliği yolu ile sürdürül­müştür ve de bu düzenleme kanunla değil KHK ile yapılmıştır.

Bu kapsamda bölge valisi olarak sırasıyla; Hayri Kozakçıoğlu, Necati Çetinkaya, Ünal Erkan, Necati Bilican, Aydın Arslan ve Gökhan Aydıner atanmıştır.

Kozakçıoğlu (Bakan), Çetinkaya (AKP Genel Başkan Yardım­cısı), Erkan bu görevlerinden sonra milletvekili olmuş bakanlık yapmışlardır. Çetinkaya hali hazırda AKP milletvekilidir. Görev yapanlar içerisinde sadece Aydın Arslan’ın kariyerini devam ettiremediğini görüyoruz. Bu durum devletin kendisini unutma­sından değil görev başındayken yaşamını kaybetmesinden kay­naklanmaktadır. Son vali Aydıner ise bu görevi takiben Emniyet Genel Müdürlüğü’ne getirilmiştir.

Yukarıda sıkıyönetim rejimi için bahsettiğimiz ‘mekân’ olarak sı­nırını aşma eğilimi olağanüstü hal rejimi için de geçerlidir. 285 sayılı KHK ile ‘mücavir iller’ denilerek olağanüstü halin ilan edil­mediği iller de önlemlerin etki alanına alınmıştır.

Anayasa’ya göre sıkıyönetim, olağanüstü halden daha ağır bir tehlike haline dayanmasına ve mantıksal olarak İkincisinin do­ğuracağı önlemlerin ilkine göre daha hafif olması gerekliliğine karşın, mevcut düzenlemeler ışığında; ‘sansür, iç sürgün, öğre­nime ara verme, bölgeye giriş-çıkışı yasaklama, her türlü yayının denetlenmesi ya da kayıtlanması, sokağa çıkma yasağı koyma, kişilerin konutların ve üstlerin aranması, toplantı ve gösteri yürü­yüşü, grev yasağı koyma vb. ’ önlemler getirildiği görülmektedir. Böylece sıkıyönetim ve olağanüstü hal önlemleri bütünleşmek­tedir.

Bölgede kamu düzeninin bozulmasına veya bölge halkının ‘he­yecanlanmasına’ neden olacak her türlü basılmış eserin dağı­tımı, süreli veya süresiz yasaklanabilir. Bu nedenle 30’a yakın gazete ve derginin dağıtımı yasaklanmıştır.

OHAL illerinde kamu düzenini bozan veya kamu düzeninin bo­zacağı kanısını uyandıran kişi veya topluluklardan gerekli görü­lenler, bölge valisinin takdiriyle bölge dışına çıkarılabilir. Bu yetki sayesinde yüzlerce kamu görevlisi ‘sakıncalı’ oldukları gerekçe­siyle sürgün edilmişlerdir.

OHAL valisi grev, lokavt yetkisinin kullanılması, referandum ve sendikal faaliyetleri durdurabilir. Boykot, iş yavaşlatılması gibi hareketleri yasaklayabilir. Bu nedenle OHAL süresince 1 Mayıs açık alanda kutlanamamıştır.

OHAL uygulamasına neden olan suçlarda tutuklu ve hükümlüler soruşturma için OHAL valisinin talebi DGM’nin de onayıyla her defasında onar günlük süreyle hapishaneden alınabilir.

Gecikmesinde sakınca görülen hallerde polis arama izni olmak­sızın ev baskını, çizgi araması yapabilir.

OHAL Valisi yerleşim birimlerini boşaltma ve yerlerini değiştirme yetkisine sahiptir.

OHAL gerekçesiyle güvenlik görevlileri durmaksızın ateş etme yetkisine sahiptir. Bu yetkiler ‘cömertçe’ kullanılmıştır ve fatura dehşet vericidir.

15 yıllık OHAL döneminde 23535 Gerilla, 5050 Güvenlik Görevli­si, 4485 Vatandaş, 307 Memur hayatını kaybetmiştir.

Üç bini aşkın yerleşim biriminden 4 milyon insan ‘zorunlu’ göçe zorlanmıştır.

Bu bilançoya kayıplar ve toplu mezarlar dâhil değildir. Bilanço­nun oluşmasından birinci derecede sorumlu bölge valilerinin bı­rakınız yargılanmayı siyasi kariyerlerini yükselerek sürdürdükleri dikkatinizden kaçmamalıdır.

28 Nisan 1971 tarihinde İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Zonguldak, İzmir, Eskişehir, Ankara, Adana, Hatay, Diyarbakır ve Siirt ille­rinde sıkıyönetim ilanına dair karar önceki sıkıyönetim kararla­rından ayrılıyordu. Keza “ideolojik maksatlarla devletin temel nizamına, yurt bütünlüğüne, vatan ve laik cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli kalkışma” cümlesi bir sıkıyönetim kararın­da ilk kez kullanılıyordu. Daha önce kamu düzeni ve güvenliğini tehdit eden somut bir olay nedeniyle hukukun askıya alınması devri, bu kararla birlikte yerini artık ‘ideolojik nedenlerle’ hukukun askıya alınmasına bırakıyordu.

Elbet buradaki ideoloji ile sosyalizm ve komünizm ifade edilmek­tedir. Artık sosyalistler-komünistler başkaca bir özellik aranmak­sızın düşman ilan edilmektedir. Bu kararla 1990’larda tam ifade­sini bulacak ‘terör formu’ oluşturulmaya başlanmıştır.

Bu sıkıyönetimi izleyen dönemde açılan siyasi davalarla eylemli bir terör hukuku oluşturulmuştur. Bu noktada özellikle THKP-C ve THKO davaları dikkat çekicidir. 26.6.1973 tarihinde kalıcı bir özel yetkili mahkeme (DGM) kurulmuştur. Temel hak ve hürriyetlerin terör tehdidi nedeniyle sınırlandırılması amacıyla birçok yasal düzenleme yapılmış, yeni yasalar çıkartılmıştır.

Bu dönemde toplumsal muhalefetin özellikle işçi sınıfının gücü nedeniyle bir ‘terör corpusu’ oluşturulamamıştır. Toplumsal mu­halefetin sendikalar öncülüğünde yürüttüğü kampanyalar ile DGM’lerin hiç çalışmadan kapatılması bunu göstermektedir.

Siyasal iktidar, açığı, operasyon ve hukuk dışı yöntemlerle ka­patmaya çalışmıştır. Bu dönemde ilk kez polisin düzenlediği ev baskınlarında insanlar katledilmeye başlanmıştır. İnfazlar bir süre sonra sokaklarda ve dağlarda da sürmüştür. Yine bir liste­den takip etmek istersek;

• 30 Mayıs 1971’de Nurhaklar’da Sinan Cemgil, Kadir Manga ve Alpaslan Özdoğan,
• 1 Haziran 1971’de Maltepe’de Hüseyin Cevahir,
• 19 Şubat 1972’de Arnavutköy’de Ulaş Bardakçı,
• 9 Mart 1972’de Ankara’da Koray Doğan,
• 30 Mart 1972’de Kızıldere’de Mahir Çayan, Cihan Alptekin, Saffet Alp, Ömer Ayna, Sinan Kazım Özüdoğru, Hüdai Arıkan, Ahmet Atasoy, Ertan Saru han, Sabahattin Kurt ve Nihat Yılmaz,
• 24 Ocak 1973’te Dersim’de Ali Haydar Yıldız,
• 10 Mart 1973’te İstanbul’da Ahmet Muharrem Çiçek,
• 18 Mayıs 1973’te Diyarbakır’da İbrahim Kaypakkaya katledilmiştir.

Bu dönemden başlayarak 12 Eylül 1980 Askeri Darbesine kadar devlet destekli sivil faşist saldırılar, kitlesel katliamlar da yaşan­mıştır.

Devletin fiili müdahaleyi, hukuksal inşaya tercih ettiği bu dönem­de, bu nedenlerledir ki bir terör corpusu oluşmamıştır. Ancak fi­ilen de olsa kalıcı ve sürekli olarak Temel Hak ve Hürriyetlerin kısıtlandığını hatta ortadan kaldırıldığını belirtebiliriz.

Türkiye’de kalıcı hukuksal ‘terör istisnası’ 8 Nisan 1991 tarihinde çıkarılan 3713 Sayılı Terörle Mücadele Yasası ile sağlanmıştır.

Yasanın ek maddeleriyle 12 Eylül 1980 darbesinin yarattığı bazı sonuçların ortadan kaldırılması yasanın kamuoyu ve hukukçu- larca tam olarak tartışılmasını ve de anlaşılmasını engellemiş­tir. Çünkü yasanın ek maddelerindeki düzenlemelerle 12 Eylül Dönemindeki yargılamalarla şartlı salıverme hükümleriyle sanık­lar- hükümlüler lehine kısmi olarak ortadan kaldırılmaktadır. Yine Türkiye’de Düşünce ve İfade Hürriyetinin önündeki en önemli yasal engeller olarak görülen TCK’nın 141- 142 ve 163. Madde­lerinin kaldırılması düzenleniyordu. Tüm bunlar Terörle Mücadele Yasası’nın, onun getireceği tehlikenin kamuoyunun gündemine vaktinde girmesine engel olmuştur.

Bu yasa 5 Nisan 1991 tarihinde yapılan Milli Güvenlik Kurulu top­lantısında kararlaştırılmış, daha sonra hükümet tarafından Mecli­se Kanun Tasarısı olarak sevk edilip yasallaştırılması sağlanmış-

tır. Meclis’te hatta hükümette yeterli bir tartışmanın yapıldığını söyleyebilmek de elbette mümkün değildir.

Yasa, Ceza Mahkemesi hukukunun benimsediği tüm ilkeleri as­kıya alacak düzenlemeler içermektedir. ‘Kanunsuz suç olmaz’, ‘kuvvetler ayrılığı’ ve ‘doğal yargıç ilkesi’, ‘terör istisnası’ gerek­çesiyle askıya alınıyordu. Bu yasayla, artık hukuk düzeninin için­de ama hukuk düzeninin askıya alındığı ‘çıplak hayat’ yaratılmış oluyordu.

Yasanın Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülmüş Anayasa Mahkeme­si; 27.1.1993 tarihinde verdiği kararla savunma hakkını tamamen ortadan kaldıran (3 avukat sınırlandırması-avukatların müvekkil­leriyle görüşmelerinin denetlenmesi) düzenlemeleriyle, devlet güçlerinin yargılamalarının tutuksuz sürdürüleceğine ilişkin dü­zenlemeyi iptal ederken diğer yönlerden yapılan iptal başvurula­rını reddetmiştir.

Gerek bu karardaki kimi hâkim görüşleri (mesela İhsan Peker) gerekse de meclis tartışmalarında ANAP ve DYP parti grupları adına yapılan konuşmalarda öne sürülen gerekçelerin işaret etti­ği yer; ‘söz konusu devletse gerisi teferruattır’ anlayışıdır.

11 Eylül’den sonra uluslararası alandaki yasa değişikliği / yasa yapma furyası döneminde bu konuda hazırlanan bütün uluslara­rası sözleşmeler imzalanmıştır. 2006 Yılında ise kapsamlı düzen­lemelerle Temel Hak ve Hürriyetleri daha da kısıtlayan tahkimat hayata geçirilmiştir. 1993 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen tüm düzenlemeler yasallaştırılmıştır.

Yine terör hukuku mevzuatı ‘terör istisnasının’ diğer yasaların içerisine yerleştirilmesiyle daha da güçlendirilmiştir.

Bu kapsamda PVSK’da düzenlemeler yapılırken Tanık Koruma Kanunu, Kara Paranın Önlenmesine Dair Kanun çıkartılmıştır. Netice olarak Terörle Mücadele mevzuatına baktığımızda her tür­lü hukuksal güvenceden yoksun, siyasal iktidarın şiddetine açık bir alanın yaratıldığını görüyoruz.

Tüm bu gelişmeler hali hazırda bu ülkeyi tüm dünyanın en çok siyasi tutsağının bulunduğu ülke haline getirmiştir.

Terörle Mücadele Yasası’nı madde madde incelediğimizde hem bu durumun nedeni hem de vahameti açığa çıkmaktadır.

Kanunda öngörülen bu tanıma, gerçeklik öngörüleri açısından bakıldığında, neredeyse her türlü eylemin içeriğine eklenebilece­ği bir belirsizlik alanı yaratıldığı görülür. ‘Her türlü siyasal eylem ve demokratik mücadele bu tanıma rahatlıkla yerleştirilebilir’. Bu geniş belirsizlik alanı çok önemli bir meseleyi de beraberinde ge­tirir. Bu, kanunun gerçekte ne olduğuna yönelik bir karar sorunu­dur. Bir yandan kanun kendi gerçekliğini sınırlayabilecek bir ya­sal/ anayasal iddia üzerinde otururken; diğer yandan da gerçekte bunun ne olduğu kararı ancak bir egemen mercii tarafından karar verilebilir hale gelir.

Siyasal alanın tamamen devlet tarafından ele geçirilmesi ve bu çerçevede bir ‘içleme-dışlama’ siyasal ilişkisine girilmesini bu­rada görmek mümkündür. Bir kavramın tanımlanması ile aynı kavramın içeriği ve kapsamı arasındaki fark, en açık biçimiyle burada ortaya çıkmaktadır. ‘Terörizm’ bir tür şiddet pratiği olarak tanımlanmaktadır, fakat aynı anda ‘siyasal’ kavramının neredey­se bütün dağılımlarını kuşatacak bir etki alanına sahip olduğu, kendisiyle yarışan hiçbir ‘siyasal’ mücadeleye izin vermediği ve siyasetin bütün içerik ve sınırlarını kendi varlığı olarak belirlediği görülmektedir.

‘Terörizm’ sadece politik araçlara ilişkin olarak değil aynı zaman­da politik amaçlara ilişkin bir olgu olarak tarif edilmektedir.

Oysa terörizm, tarihsel gelişim süreci incelendiğinde ‘politik amaçlara’ dair bir tanım değil ‘politik araçlara’ dair bir tanımdır. Terörizm amaçta değil araçtadır. Eğer bu bir belirsizliğe mahkûm edilirse siyasal alanın tamamı terörle mücadele alanı adına yok edilir. Yaşadığımız tam da budur.

Tanım içerisinde geçen ‘zaafa uğratmak’ her muhalefetin siyasal iktidara karşı yürüttüğü mücadelenin amacı ve doğrudan sonu­cudur. Haliyle tanım toplumsal hareketlere cepheden bir saldırı yapmayı mümkün kılar. Margaret Thatcher’in 1980’lerin başında bu iddiaları kullanarak madencilerin grevi için terörle mücadele yasası uygulamayı denediğini hatırlatmak gerekir.

Bu yasayla siyaset yeniden tanımlanmıştır. Siyaset iktidarın si­yasal örgütlenmesine indirgenmiştir. Böylece de siyasal iktidar kendisinden kısmi olsa bile dışarıda olanların tüm siyasal faali­yetlerini ‘terör’ olarak belirleyecek kalıcı bir hukuksal imkâna sa­hip olmuştur.

Bugün AKP iktidarının bu imkânı sonuna kadar kullandığını be­lirtmeliyiz. Gerek Adalet Bakanlığı’nın kamuoyuna açıkladığı ra­kamlar, gerekse de Adli İstatistik Genel Müdürlüğü’nce kamuoyu ile paylaşılan istatistikler bunu göstermektedir.

2002-2012 yılları arasında nüfus artış oranı %8.6 olmasına kar­şın, ‘terör’ şüphelisi sayısı %112.4 oranında artmıştır. Toplam 106301 ‘terör’ şüphelisi ülkenin, açık bir hapishaneye dönüştü­ğünü göstermektedir.

Bu dönem içerisinde (2002-2012) önceki dönemlere oranla şid­det eylemlerinin bırakınız sayısının artmasını toplamda azaldığı dahi söylenebilir. Direnme hakkı ile ilgili konuştuk, daha da konu­şacağız. Silahlı siyasal eylemlerin, siyasal alana aidiyeti üzerine konuştuk, daha da konuşulmalıdır. Ama tüm bu rakamlar, somut bir olay/şiddet eyleminden ziyade ‘terörün’ bir hukuksal üretim olduğunu göstermektedir.

Terör Suçlusu:

Madde 2 – “Birinci maddede belirlenen amaçlara ulaşmak için meydana getirilmiş örgütlerin mensubu olup da bu amaçlar doğrultusunda diğerleri ile beraber veya tek başına suç işleyen veya amaçlanan suçu işlemese dahi örgütlerin mensubu olan kişi terör suçlusudur.

Terör örgütüne mensup olmasa dahi örgüt adına suç işle­yenler de terör suçlusu sayılır.”

Bu yasa maddesi ceza hukukunun suç, ceza ve sorumluluk ilke­lerini yeniden kurmaktadır. ‘Amaçlanan suçu işlemese de’yahut örgüt üyesi olmasa dahi ’ herkesin terörist olarak cezalandırabi­leceğini düzenliyor.

‘Terörizm’ bu kez ‘terör örgütü’ üzerinden tanımlanıyor. Eylemden örgüte gidilmiyor. Tersine, örgüt tarifi üzerinden terör eyleminin ne olduğu tanımlanıyor. Bu yeni tanıma göre Terörizm; ‘teröristin ve terör örgütünün’ yaptığı şeydir. Hatta ‘her şeydir’.

Belirli siyasal eylemlerin suç haline getirilmesi çabası, doğrudan eyleme değil, yasadışı olarak tanımlanan bir örgüte bağlanarak yürütülmektedir. Böylece o örgütler açısından herhangi bir siya­sal alan veya siyasal bir aracın varlığı reddedilmekte ve anayasal haklar çerçevesinde kullanılmış olsa dahi eylem kriminal bir dış­lamaya maruz bırakılmaktadır.

Kamu alanı ile kamu alanı olmayan, siyasal alan ile siyasal olma­yan alan arasındaki sınır bu kez ‘terörist failler’ ve ‘örgütler’ üze­rinden kurulmaktadır. Bunun sonucu kaçınılmaz olarak her ne kadar terörizm tanımı şiddet veya şiddet kullanımı tehdidi üze­rinde kurulmuş olsa da terörizmin anlamından ‘şiddet’ unsurunun çekilip alınmasıdır.

Bu kanun maddesinin ilerletildiği yer dehşet vericidir. Basın açıklaması, mezar ziyareti, slogan, elbise, yazı, her şey ‘suç’ kapsamına alınmaktadır. Başbakanın Roman Çalıştayı’ndaki konuşması sırasında Parasız Eğitim pankartı açan üniversite öğrencilerinin fiilinin terör suçu olarak kabul edilmesini bu yasa maddesi mümkün kılmaktadır. Talep anayasa güvencesinde, imza yasal bir derneğe ait olmasına karşın, Parasız Eğitim ta­lebinin DHKP-C’nin başlattığı bir kampanya olduğuna dair MİT raporu nedeniyle eylem, terör suçu olarak kabul edilmiş ve ey­lemcilere 8,5 yıl hapis cezası verilmiştir.

İsmail Beşikçi bir makalesinde Güney Kürdistan’da bulunan yeri ‘Qandil’ olarak yazmış, Q harfinin Kürtçe yazıldığı, Kürtçe alfabe­nin ise PKK’nin politikası olduğu gerekçesiyle yapılan yargılama sonunda hapis cezası verilmiştir.

Terör Amacı İle İşlenen Suçlar

Madde 4- (Değişik: 29/6 2006 5532/3 md.)

“Aşağıdaki suçlar 1’inci maddede belirtilen amaçlar doğrul­tusunda suç işlemek üzere kurulmuş bir terör örgütünün fa­aliyeti çerçevesinde işlendiği takdirde terör suçu sayılır.

1. Türk Ceza Kanununun 79, 80, 81, 82, 84, 86, 87, 96, 106, 107, 108, 109, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 142, 148, 149, 151, 152, 170, 172, 173, 174, 185, 199, 200, 202, 204, 210, 213, 214, 215, 223, 224, 243, 244, 265, 294, 300, 316, 317, 318 ve 319’uncu maddeleri ile 310’uncu maddesinin ikinci fıkrasın­da yer alan suçlar,
2. 10/7/1953 Tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan suçlar,
3. 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 110’uncu

maddesinin dördüncü ve beşinci fıkralarında tanımlanan kasten orman yakma suçları,

ç) 10/7/2003 Tarihli ve 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Ka­nununda tanımlanan ve hapis cezası gerektiren suçlar,

• Anayasanın 120’nci maddesi gereğince olağanüstü hal ilan edilen bölgelerde, olağanüstü halin ilanına neden olan olaylara ilişkin suçlar,
• 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68’inci maddesinde tanımlanan suç.”

Bu madde ile geleneksel olarak devlete karşı işlenen suçlar dı­şında (ki onlar zaten bir önceki maddede de düzenlenmiştir), siyasal iktidarın belirsizlik sahasında verdiği karar uyarınca, te­rör suçu olarak kabul edilecek geniş bir suç listesi sunulmuştur. Terör suçunun hukuk devletine ilişkin var olan ilkelerin askıya alınması olduğu düşünüldüğünde tüm istisna söylemine karşın bu istisnanın bu anlamıyla genel bir kurala dönüştüğü rahatlıkla görülmektedir.

Bu madde ile TCK’da düzenlenen toplam 50 suç bir örgütün faa­liyeti çerçevesinde işlenmesi halinde terör suçu olarak kabul edi­lecektir. Yani olağanüstü bir soruşturma ve kovuşturma sürecine tabi olacak, alınan hapis cezası yarı oranında artırılacak, koşullu salıverme süresi daha uzun tutulacaktır.

Belirlenen suç türleri dikkat çekicidir. Görevi yaptırmamak için direnme (TCK 205), Devletin egemenlik alametlerini aşağılama (TCK 300), halkı askerlikten soğutma (TCK 318), Burada toplum­sal muhalefetin tüm bileşenlerini ve onların faaliyetlerini kolay­lıkla ‘çıplak hayata’ dâhil edecek bir form yaratılmış olmaktadır.

Cezaların artırılması

Madde 5- (Değişik 29/06/2006-5532/4 md.)

3 ve 4’üncü maddelerde yazılı suçları işleyenler hakkında il­gili kanunlara göre tayin edilecek hapis cezaları veya adli para cezaları yarı oranında arttırılarak hükmolunur. Bu su­retle tayin olunacak cezalarda gerek o fiil için gerek her nevi ceza için muayyen olan cezanın yukarı sınırı aşılabilir. Ancak müebbet hapis cezası yerine, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hükmolunur.

Suçun, örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmiş olması dola­yısıyla ilgili maddesinde cezanın artırılması öngörülmüşse; sadece bu madde hükmüne göre cezada artırım yapılır. An­cak yapılacak artırım, cezanın üçte ikisinden az olamaz.

(Ek fıkra: 22/7/2010-6008/4 md.) Bu madde hükümleri çocuk­lar hakkında uygulanmaz.

Bu madde kapsamında terör suçlarında verilen cezaların yarı oranda artırılacağı belirtilmektedir. Terör suçu kataloğunun TCK’nın 1/3’ünü oluşturduğu düşünüldüğünde maddenin ceza politikası açısından derin bir adaletsizlik ve yaygın ceza artırımı yaratacağı açıktır.

Suç ve ceza politikası açısından denge de bozulmaktadır. Yasa maddelerinde düzenlenen ceza miktarlarının geniş aralığa sahip olması, yarı oranında artırım nedeniyle aynı suç açısından dahi keyfi ve eşitsiz bir cezalandırmanın doğmasına neden olacaktır ve de olmaktadır.

Açıklama ve Yayınlama

Madde 6

İsim ve kimlik belirterek veya belirtmeyerek kime yönelik olduğu­nun anlaşılmasını sağlayacak surette kişilere karşı terör örgütleri tarafından suç işleneceğini veya terörle mücadelede görev almış kamu görevlilerinin hüviyetlerini açıklayanlar veya yayınlayanlar veya bu yolla kişileri hedef gösterenler bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Terör örgütlerinin bildiri veya açıklamalarını basanlara veya yayınlayanlara bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir.

Bu kanunun 14 üncü maddesine aykırı olarak muhbirlerin hüviyetlerini açıklayanlar veya yayınlayanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(Değişik dördüncü fıkra: 29/6/2006-5532/5 md.) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen fiillerin basın veya yayın yoluyla işlen­mesi halinde, basın ve yayın organlarının suçun işlenişine iştirak etmemiş olan yayın sorumluları hakkında da bin gün­den on bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur. An­cak yayın sorumluları hakkında bu cezanın üst sınırı beş bin gündür.

Terör Örgütleri

Madde 7- (Değişik: 29/6/2006-5532/6 md.)

“Cebir ve şiddet kullanılarak: baskı, korkutma, yıldırma, sindirme veya tehdit yöntemleriyle 1’inci maddede belirti­len amaçlara yönelik olarak suç işlemek üzere terör örgü­tü kuranlar, yönetenler ile bu örgüte üye olanlar Türk Ceza Kanunun 314 üncü maddesi hükümlerine göre cezalandırılır. Örgütün faaliyetini düzenleyenler de örgütün yöneticisi olarak cezalandırılır.

Terör örgütünün propagandasını yapan kişi bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu suçun basın ve yayın yolu ile işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında arttırılır. Ayrıca, basın ve yayın organlarının suçun işlenişi­ne iştirak etmemiş olan yayın sorumluları hakkında da bin günden on bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak yayın sorumluları hakkında, bu cezanın üst sınırı beş bin gündür. Aşağıdaki fiil ve davranışlar da bu fıkra hüküm­lerine göre cezalandırılır.

1. Terör örgütünün propagandasına dönüştürülen toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde kimliklerin gizlenmesi amacıyla yüzün tamamen veya kısmen kapatılması.
2. Terör örgütünün üyesi veya destekçisi olduğunu belli

edecek şekilde örgüte ait amblem veya işaretlerin taşınması, slogan atılması veya ses cihazları ile yayın yapılması ya da terör örgütlerine ait amblem ve işaretlerin üzerinde bulundu­ğu üniformanın giyilmesi.

İkinci fıkrada belirtilen suçların; dernek, vakıf, siyasi parti, işçi ve meslek kuruluşlarına ve bunların yan kuruluşlarına ait bina, lokal, büro veya eklentilerinde veya öğretim kurumlarında veya öğrenci yurtlarında veya bunların eklentilerinde işlen­mesi halinde bu fıkradaki cezanın iki katı hükmolunur.”

Hukuksal, kurumsal iktidar modeli çerçevesinde bakıldığında bu suç tanımlarının siyasal kriz ortamlarında, yargının hak ve öz­gürlük tanımları karşısında güçlenen negatif yorumlarıyla birlikte, ciddi bir düşünce özgürlüğü sorunu getirdiği ve medyanın haber taşıyıcılığı görevini yeniden tanımlayarak haber alma özgürlüğü­nü askıya aldığı söylenebilir. Bu çerçevede diğer ülkelerde ol­duğu gibi hukuki sürecin en önemli noktalarından birini terörist yaftası vurulmuş siyasal eylemlerin, bunların ulaşma hedefi olan kamuoyu ile bağlantısının kesilmesi üzerine çabalar oluşturmak­tadır. Uluslararası alanda ulusal ve yerel çatışmaların uluslarara­sı kamuoyundaki etkisinin zayıflatılması ve hem de ulusal alan­da kamuoyunun ilgisinin azaltılması özellikle de basın ve yayın araçlarının haber kavramı ve hukuki düzeyde bir müdahale ön­görülerek ve çoğu yerde de düşüncenin açıklanması ve haber yasaklarının bir mevzuata aktarılarak yürürlüğe sokulması yolu seçilmiştir. Bu çerçevede terör hukukunun ilk devreye girdiği ve etkiler doğurduğu alan medya alanı olmuştur.

Bu engellemenin bir süre sonra medyanın fiziki katılımını sağla­dığı, operasyonların medyayla tam bir işbirliği içerisinde yürütül­düğü görülmüştür.

Kamuoyuna açık yerlerde yasadışı bir örgütün üyesi veya taraf­ları olduğu şüphesi uyandıracak biçimde herhangi bir sembolik giysi giymek, taşımak sergilemek hapis cezasını gerektiren bir suç olarak tanımlanmıştır. Bu da siyasal alana bir başka biçimde müdahale anlamı taşır.

Yasanın 6. ve 7. maddeleri düşünce ve ifade hürriyetinin kullanı­mım engellerken bunu terör suçu olarak kabul etmektedir. Böyle- ce eleştiri, protesto gibi daha düşük nitelikteki iktidar sorgulama­ları dahi engellenmektedir.

Düşünce ve İfade Hürriyetinin anayasal sınırlar içerisinde kulla­nılmasını sağlamak için yasal düzenleme eksikliği bulunmamak­tadır.

Başta 2911 Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Hakkında Kanun ve 5187 Sayılı Basın Kanunu olmak üzere oldukça ayrıntılı düzen­lemeler içeren mevzuat bulunmaktadır.

Terörle Mücadele Yasası adeta bu mevzuatı mülga etmiştir.

Yine örgütle hiyerarşik bağı olmasa dahi Terörle Mücadele Yasası’nın 2. Maddesi ve TCK’nın 220/7. Maddesi uyarınca örgü­tün faaliyetleri içerisinde bulunmak gerekçesiyle örgüt üyesi gibi cezalandırmayı olanaklı kılan mevzuat hükümleriyle birlikte dü­şünüldüğünde silahsız bir açık hava toplantısı onlarca yıl hapis cezası gerektiren bir suça kolaylıkla dönüşebilmektedir.

Madde 10 (Değişik: 2/7/2012-6352-75 md.)

“Bu kanun kapsamına giren suçlar dolayısıyla açılan dava­lar; Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca yargı çevresi birden çok ili kapsayabile­cek şekilde belirlenecek illerde görevlendirilecek ağır ceza mahkemelerinde görülür. Bu mahkemelerin başkan ve üye­leri adli yargı adalet komisyonunca, bu mahkemelerden baş­ka mahkemelerde veya işlerde görevlendirilemez.

Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay’ın yargılayacağı kişilere ilişkin hükümler ile askeri mahkemelerin görevlerine ilişkin hükümler saklıdır.

Bu kanun kapsamına giren suçlarla ilgili olarak;

1. Soruşturma, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca bu suçların soruşturma ve kovuşturmasında görevlendirilen

Cumhuriyet Savcılarınca bizzat yapılır. Bu Cumhuriyet Sav­cıları, Cumhuriyet Başsavcılığı’nca başka mahkemelerde veya işlerde görevlendirilemez.

• Türk Ceza Kanunun 302, 309, 311, 312, 313, 314, 315 ve 316’mc\ maddelerinde düzenlenen suçlar hakkında görev sı­rasında veya görevinden dolayı işlenmiş olsa bile Cumhuriyet Savcılarınca doğrudan soruşturma yapılır. 1/11/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’nun 26’ıncı maddesi hükmü saklıdır.
• Yürütülen soruşturmalarda hâkim tarafından verilmesi gerekli kararları almak, bu kararlara karşı yapılan itirazları incelemek ve sadece bu işlere bakmak üzere yeteri kadar hakim görevlendirilir.

ç) Ceza Muhakemesi Kanunun 91 inci maddesinin birinci fıkra­sındaki yirmi dört saat olan gözaltı süresi kırk sekiz saat olarak uygulanır.

• Soruşturmanın amacı tehlikeye düşebilecek ise yakala­nan veya gözaltına alınan veya gözaltı süresi uzatılan kişinin durumu hakkında Cumhuriyet Savcısının emriyle sadece bir yakınına bilgi verilir.
• Gözaltındaki şüphelinin müdafii ile görüşme hakkı, Cum­huriyet Savcısının istemi üzerine, hakim kararıyla yirmi dört saat süre ile kısıtlanabilir; bu zaman zarfında ifade alınamaz.
• Kolluk tarafından düzenlenen tutanaklara, ilgili görevlile­rin açık kimlikleri yerine sadece sicil numaraları yazılır. Kol­luk görevlilerinin ifadesine başvurulması gerektiği hallerde çıkarılan davetiye veya çağrı kâğıdı, kolluk görevlisinin iş adresine tebliğ edilir. Bu kişilere ait ifade ve duruşma tuta­naklarında adres olarak işyeri adresleri gösterilir.
• Güvenliğin sağlanması bakımından duruşmanın başka bir yerde yapılmasına karar verilebilir.

ğ) Açılan davalara adli tatilde de bakılır.

• Ceza Muhakemesi Kanunun 135’inci maddesinin altıncı fıkrasının (a) bendinin (8) numaralı alt bendindeki 139 uncu maddesinin yedinci fıkrasının (a) bendinin (2) numaralı alt bendindeki istisnalar uygulanmaz.

Türk Ceza Kanunda yer alan;

1. Örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen uyuşturucu ve uyarı­cı madde imal ve ticareti suçu veya suçtan kaynaklanan mal varlığı değerini açıklama suçu;
2. Haksız ekonomik çıkar sağlamak amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde cebir ve tehdit uygulanarak işlenen suçlar;
3. İkinci Kitap Dördüncü Kısmın Dört, Beş, Altı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar (305,318,319,323,324,325 ve 332’nci maddeler hariç) dolayısıyla açılan davalar, birinci fıkra hükmüne göre görevlendirilen mahkemelerde görülür. Üçüncü fıkranın (d), (e), (f) ve (h) bentleri hariç olmak üzere bu madde hükümleri, bu suçlardan dolayı yapılan soruştur­ma ve kovuşturmalarda da uygulanır.

Türk Ceza Kanunun 305, 318, 319, 323,324, 325 ve 332’nci maddeleri hariç olmak üzere İkinci Kitap Dördüncü Kısmın Dört, Beş, Altı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlarda, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda öngörülen tutuklama süresi iki kat olarak uygulanır.

Çocuklar bu madde hükümleri uyarınca kurulan mahkemelerde yargılanamaz; bu mahkemelere özgü soruşturma ve kovuşturma hükümleri çocuklar bakımında uygulanmaz. ”

Bu madde özel yetkili mahkemenin yasal dayanağını oluştur­maktadır. Doğal yargıç ilkesine aykırı yargılamanın yasal meşru­iyeti bu maddeyle sağlanmıştır.

Madde ile hukuk düzeni içerisine yeni bir sanık hakları formu ek­lenmektedir. Buna göre;

-Normal suçlarda şüphelilere uygulanan gözaltı süresi terör suçu açısından iki kat olarak uygulanacaktır. (4 Gün)

-Yakalama ve gözaltına alma/ uzatma kararları ‘şüphelinin belirt­tiği’ yakınına haber verilirken, terör suçlarında ‘polisin belirleye­ceği’ bir yakınına haber verilmesi düzenlenmiştir.

-Güvenlik gerekçesiyle duruşmanın başka bir yerde görülebile­ceği düzenlenerek aleni yargılama kuralının ihlal edilmesinin önü açılmıştır.

Özel hayatın gizliliğini ihlal eden koruma tedbirleri (dinleme-izle- me) için CMK> da getirilen sınırlandırmaların terör suçu açısın­dan uygulanacağı düzenlenmiştir. Yani istisna ikinci kez istisnaya tabi tutulmuştur.

Tutukluluk süreleri terör suçları açısından diğer sanıklar için be­lirlenen sürelerin (maksimum tutukluluk süreleri CMK 102) iki katı olarak uygulanacağı düzenlenmiştir. Böylece sanık haklarına iliş­kin ilke ve korumalardan terör suçlusunun faydalanamayacağı karara bağlanmış olmaktadır.

Terörle Mücadele Yasası ile artık ‘terörizm’ bir istisna veya sorun değildir. Tersine siyasal-hukuksal düzenin temel hukuki-siyasi nesnesidir.

Bir defa ‘terörizm istisnası’ toplum ve düzen tanımlarına eklenmiş olmaktadır. Toplumsal düzenin temel vasfı haline getirilmektedir. Çünkü ‘terörizm’ artık bir tehdit değil toplumsal ve siyasal varo­luşun kendisidir.

Her ne kadar rakip Diyet Uzmanları ve Profesörler; Karatay’ın yaşadığı mağduriyetin faturasını, Karatay’ın diyet programına bağlayıp “işte ekmek yemezsen sonun bu olur” deyip ekmeği suçlu ilan etseler de, acaba böyle mi?

Bizce sorunun kaynağı ekmek değil devlet. Siyasal iktidarın ‘te­rör’ adı altında insanların hayatını cehenneme çevirdiği ve de artık sadece hak aramak için sokağa çıkanlar, devrimciler, sen­dikal muhalefet, Kürtler gibi ezilen grupları değil, Genel Kurmay Başkanı’na kadar uzanan yeni mağdurlarıyla; kariyeriniz, sahip olduğunuz ekonomik güç ne olursa olsun, şipşak terörist ilan edi­lebildiğiniz güçten kaynaklanıyor.

Canan Karatay bu nedenle saf değil oldukça akıllı bir kadın. Şa­yet hayatınızın cehenneme çevrilmemesi karşısında sizden is­tense hanginiz 50.000 TL’yi belirtilen çöp kutusuna atmaz yahut polis dolandırıcıları yakaladıktan sonra alın bu para sizin olsun deyip polisten kurtulmak istemez.

Hukuk düzeni ile terör hukuk arasındaki bu yeni ilişki siyasetin sonuna işaret etmektedir. Yahut ‘bilindik’ siyasetin diyelim. Meş­ruiyetini hukuk düzeninden alacağı onayla ilişkilendirmemiş dev­rimci siyaset, bütün imkânları ile seçenek değerini yükseltmeye devam etmektedir.

Savunma hakkı terör hukuku kapsamında birçok açıdan sınır­landırmaya konu yapılabilmektedir. Avukatın hukuki yardımından faydalanma da yaygın sınırlandırma konularından biri olarak dik­kat çekmektedir. Başlangıçta şüpheli veya sanığın savunma hak­kına yönelen tedbir bir süre sonra avukatın kendisini yaptırım ko­nusu haline getirmektedir. Gerek ülkemiz gerekse de başka ülke deneyimleri, istatistikler bu gerçeği açık şekilde göstermektedir.

Avukata ilişkin bu yönelim, egemen iradenin; oldukça sınırlı bilgi­lere sahip olmasına karşın, avukatların terörizm konusunda ne­gatif bir işlevselliğe sahip olduklarına ilişkin yaygın ve de yerleşik inancından kaynaklanmaktadır. Buna göre avukatlar; hukuksal güvenceleri ve mesleki avantajları nedeniyle terör organizasyon­ları açısından önemli bir rol oynamaktadır. Bir kere örgütün gö­zaltına alınan yahut tutuklanan üyeleriyle örgüt merkezi arasında örgütün legal alanı ile illegal alanı arasında iletişimi sağlarlar. İkinci olarak öğrenebilecekleri muhtemel bilgilerle örgütün ope­rasyon yahut zarar görme riskini azaltmakta, eylem kapasitesini yükseltmektedirler. Son olarak ise terör faaliyeti (eylemi) açısın­dan kamusal devreyi tamamlarlar.

Bu anlayış Terör hukukunun gelişim süreci içerisinde şüpheli/ sa­nık ile avukatın tek bir bedende ‘terörist’ olarak yeniden yaratıl­masına ve elbette bundan ötürü avukatın çıplak şiddetin konusu haline getirilmesine neden olur.

Terörle Mücadele Yasalarına sahip bütün ülkeler gibi Türkiye’de de benzer bir tutumun varlığını hem hukuksal hem de fiili olarak görmekteyiz. Hali hazırda 36 avukatla Dünyanın en fazla tutuklu avukat varlığına sahip olduğu düşünüldüğünde en ileri örnek ha­line geldiğini söyleyebiliriz.

Dava dosyasında; gerek fezleke gerekse de iddianame bu ne­gatif işlevsellik üzerine kurulmuştur. Açık/ gizli tanık beyanları, tanıkların muhtemelen bu hukuki yönelimden habersiz olduk­ları düşünüldüğünde, kolluk yardımı gerçeğine işaret etmek­tedir.

Başbakan’ın daha önce sözünü ettiğimiz ‘damgalama’ girişimini takiben, Çağlayan Adliyesi konferans salonunda basın toplantı­sı düzenleyen Başsavcı ve iki yardımcısının açıklamaları da bu yönelimin bir sonucudur. Son 1 yıl özellikle de 6 ay içerisinde örgütün çok eyleminin olduğunu söyleyen Başsavcı Çolakkadı, bunlar arasında karakol baskını ve ‘suikast’ girişimleri olduğunu anlattı. “Son dönemde 3 polis şehit edildi” dedi.

Peki, bizim, yani dava sanıklarının, bu eylemlerdeki rolü nedir? Bu eylemlerle ilgili bir suçlama yöneltilmiş midir? Hayır. Ancak fezleke ve iddianamede ele alınan bu girizgâh; avukatların, özel­likle politik dava avukatlarının, şüphelilerin müdafiliğini üstlenme­si nedeniyle yukarıda bahsedilen ‘işlevleri’ yerine getirdiklerine inanılmasının sonucudur.

Bugün bizim yaşadıklarımız ilk kez tecrübe edilmiyor. Türkiye’de avukatların devletle yargıyla imtihanları hep sancılı olmuştur. Kuşkusuz bu durum avukatlık mesleğine ilişkin bazı özelliklerden kaynaklandığı gibi avukatlığın bu ülkedeki macerasıyla da doğ­rudan ilişkilidir. Tam da bu nedenle ‘terör ve avukat’ meselesi bu tarihsel perspektif dışında kavranamaz.

Tanzimat’la başlayan hukukun laikleştirilmesi süreci Osman- lı-Türk modernleşmesinin temel unsurlarından biri olmuştur. Avu­katlık bu süreçte bu misyonun bir parçası olan bir batı kurumu olarak yargı sistemine dâhil edilmiştir. Hukuk eliyle modernleşme

Cumhuriyet kadrolarınca da benimsenmiştir. Hukuk kültürel ve si­yasal dönüşümlerin hem aracı hem taşıyıcısı olarak görülmüştür.

Hukuka biçilen bu misyon doğallığında bir hukukçu kimliği/ kad­rosu yaratılmasını zorunlu kılmıştır. Bu anlayış bir taraftan mis­yonu kabul etmeyen hukuk kadrolarının tasfiyesini doğururken, diğer taraftan bu misyonla biçimlenmiş yeni bir hukukçu kadrosu yetiştirilmesine neden olmuştur. Cumhuriyet yönetiminin hukuk­çulara yönelik politikası bu nedenle iki temel kod üzerinden bi­çimlenmiştir: Tasfiye ve kimliklendirme. Cumhuriyet yönetiminin açtığı ilk yüksekokulun, Ankara hukuk mektebi olması, ki uzun süre Adalet Bakanlığına bağlıdır, kimliklendirmeye ne derece önem verildiğini göstermektedir.

Tasfiyenin en belirgin görüldüğü yer İstanbul barosudur. 1924 yı­lında yüzlerce avukat ‘hilafetçi’ oldukları gerekçesiyle levhadan çıkartılmışlardır. Baro başkanı Lütfi Fikri İstiklal Mahkemesinde ‘idam’ talebiyle yargılanmıştır. Tüm bunlara karşın Ankara hükü­meti tarafından hilafetçi ilan edilip Lütfi Fikri’nin üst üste toplam 8 kez aynı göreve seçilmesi Türk Adli teşkilatının daha kurulduğu ilk evrede avukatların dışarıda bırakılmasına neden olmuştur.

Bu durum avukatlık mesleğinin kendine ait özellikleriyle de bü­tünleşince avukatlar kendilerini hep iktidar dışı bir yerde ifade etmişlerdir.

Bu tarihsel konumlanış, Terör Hukukunun oluşmaya başladığı 1970’lerde, diğer tedbirlerle de birleşince, avukatlar devlet şidde­tinin doğrudan muhatabı olmuşlardır.

Duruşma salonlarından atılma, soruşturma ve dava, gözaltına alınma, tutuklanma, hapis cezalarına çarptırılma ve fiili saldırılar avukatlık tarihine eklenmiştir. Bu tarihsel eşikte kurulan derneğimi­zin kurucuları bu saldırıların ilk muhatapları olmuşlardır. Dolayısıy­la bu dava tarihsel geleneğin hem iktidar tarafından, hem de avu- katlar/ ÇHD’liler tarafından takip edildiğini göstermektedir. Terör hukukunun gelişimi ve de kalıcılaştırılmasıyla bu saldırıların artık birer istisna değil genel bir pratiğe de dönüştüğünü belirtmeliyiz.

Terör hukukunun tamamında olduğu gibi avukatların maruz kal­dığı hukuki ve fiili durumda da Alman tecrübesinin bire bir örnek alındığı görülmektedir. Bu nedenle yaşadıklarımızın anlaşılması tecrübelerde saklıdır.

Almanya avukatlara/ savunmaya ilişkin anlayışını Terör Hukuku konusundaki birçok noktada olduğu gibi RAF Davası sürecinde oluşturmuştur.

Bu dava sürecinde avukatların, terörist olarak nitelendirilen sa­nıklar ile örgüt üyeleri arasında bilgi akışını sağladıkları ileri sü­rülmüştür. Bu düşünceyle bir süre sonra ‘bağlantı yasağı (contact ban)’ yasası çıkarılmıştır.

Bu yasaya göre eğer savunma avukatı;

1. Herhangi bir suça katılmış ise,
2. Suça yardım etmişse,
3. Hapisteki müşterisiyle ilişki kurma hakkını bir suçla bağlantı kurma veya hapishane güvenliğini tehlikeye atma ama­cıyla kötüye kullanılmış ise,
4. Devletin güvenliğini tehlikeye atmış ise hem sanık ve hem de avukat mahkemeden dışarıya atılabiliyordu.

Buna ek olarak sanıklarla avukatları arasındaki bağlantı ve ile­tişimin önceden olduğu gibi özgürce ve serbest biçimde yürü­tülmesini engellemek amacıyla Eylül 1977’de müstakil bir yasa daha kabul edilmiştir. Buna göre yaşam ve özgürlüğe karşı acil bir tehlike varsa hapishanenin idari yetkilisi veya federal Adalet Bakanı, terörist sanık ile avukat arasındaki bağlantıyı yasaklaya- bilmektedir.

Bu tecrübe bizde ilk kez Terörle Mücadele Yasası ile hukuk düze­nine aktarılmak istenmiştir

8 Nisan 1991 de yürürlüğe giren bu yasa savunma hakkı kap­samında avukatlara ilişkin önemli sınırlandırmalar getirmektedir.

Anayasa mahkemesi iptal başvurusuyla bu kanunu incelemiş avukat sınırlandırmasına ilişkin hükümleri iptal etmiştir. Bu mad­deler;

• Avukat sayısının, terör suçlamasıyla açılan davalarda 3 avukat ile sınırlandırılmasına,
• Tutuklu ve hükümlülerin avukatlarıyla yaptıkları görüş melerin bir görevli nezaretinde yapılmasına ilişkin dü zenlemelerdir.

Anayasa mahkemesinin savunma hakkını ortadan kaldıracağı gerekçesiyle bu maddeleri iptal etmesine karşın ilerleyen dönem içerisinde bu maddelerden elde edilmesi umulan fayda ‘fiili’ ola­rak sağlanmaya çalışılmıştır. Artık avukatlar operasyonların şüp­helileri, maktulleri arasındadır. Avukatlar gözaltına alınmış, tutuk­lanmış hatta katledilmiştir. Fuat Erdoğan, Faik Candan, Şevket Epözdemir, Metin Can bu meslektaşlarımızdan bazılarıdır.

11 Eylül tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de Temel Hak ve Hürriyetlerin sınırlandırılması terör istisnasının genişletilmesi için bir fırsat olarak görülmüş, değerlendirilmiştir.

Bu amaçla; 2005 ve 2006 yıllarında Terörle Mücadele Yasası ve Ceza Muhakemesi kanunu ve Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin infazı Hakkında Kanunda düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzen­lemeler kapsamında daha önce 1993 yılında Anayasa Mahke­mesi tarafından iptal edilen hükümler yanında yeni sınırlamalar da yapılmıştır.

Bu kapsamda 5275 sayılı CGTİHK’nun 59/4 maddesinde 25.05.2005 tarihinde yapılan düzenlemeyle;

“Avukatların savunmaya ilişkin belgeleri, dosyaları ve mü­vekkilleri ile yaptıkları konuşmaların kayıtları incelemeye tabi tutulamaz. Ancak, 5237 sayılı Kanunun 220’inci, İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü ve Beşinci bölümlerinde yer alan suçlardan mahkûm olan hükümlülerin avukatları ile ilişkisi; konusu suç teşkil eden fiilleri işlediğine, infaz ku- rumunun güvenliğini tehlikeye düşürdüğüne, terör örgütü veya diğer suç örgütleri mensuplarının örgütsel amaçlı ha­berleşmelerine aracılık ettiğine ilişkin bulgu ve ya belge elde edilmesi halinde C. Başsavcılığının istemi ve infaz hâkiminin kararıyla bir görevli görüşmede hazır bulundurulabileceği gibi bu kişilerin avukatlarına verdiği veya avukatlarınca bu kişilere verilen belgeler infaz hâkimliğince incelenebilir

Bu düzenlemeyle avukat müvekkil ilişkisi RAF davası standart­larına çekilmiştir. Ancak operasyonel ve fiili durum bitmemiştir. Bunun en önemli kanıtı bu dava dosyasıdır. 1999-2004 yılları arasında yazıldığı iddia edilen ve 2006 yılında itibaren özel yet­kili savcılığın elinde bulunduğu öne sürülen dokümanlar uyarın­ca HHB avukatlarının, hapishanedeki örgüt mensuplarıyla örgüt arasında irtibat sağladıkları’tespit edilmiş olmasına karşın, yasal imkân varken bunun engellenmeyerek, tam 7 yıl bekleyip son­ra bize/ bu dava sanıklarına, “örgütsel iletişim sağlıyorsunuz” suçlamasını; hem de 1999-2004 belgeleri üzerinden yöneltme­nin hiçbir ciddiyeti yoktur. 5275 sayılı yasanın değiştirildiği gün aynı zamanda Ceza Muhakemesi Kanunun 121 maddesinde de düzenleme yapılmıştır. “CMK 151/3 ‘TCK’nın 220 ve 314 üncü maddesinde sayılan suçlar ile terör suçlarından tutuklu ve hükümlü olanların müdafilik veya vekillik görevini üstlenen avukat, hakkında bu fıkrada sayılan suçlar nedeniyle kovuş­turma açılması halinde tutuklu veya hükümlünün müdafilik veya vekilliğini üstlenmekten yasaklanabilir”

Bu düzenlemeyle, kişiler hakkında kovuşturma açılmasındaki ko­laylık nedeniyle, politik davalarda avukatlık yapmak devlet takdi­rine kalmıştır. Böylece avukatların hangi davalara girebileceğinin dolaylı olarak belirlenmesi imkânı yaratılmıştır.

Avukatlara yönelik saldırı ve kısıtlamalar 2006 yılında Terörle Mücadele Yasasında yapılan değişikliklerle sürmüştür. Soruştur­ma sırasında 24 saat süresince avukat-müvekkil görüşmesinin kısıtlanabilmesi, şüphelinin kolluk aşamasında yararlanabileceği müdafi sayısının 1 avukatla sınırlandırılması getirilen değişikler­den bazılarıdır.

Siyasal iktidar bugün avukatlık mesleğinin nasıl yapılacağını ve kimin avukatlığının üstlenilebileceğini kendi kararının konusu ha­line getiren yasal düzenlemeleri tamamlamıştır. Elbet bu hukuk dışı-fiili müdahalenin terk edildiği anlamına gelmemektedir. Sık­lıkla yetersiz ve etkisiz olduğu düşünülerek hukuksal saha dışına çıkılmaktadır. Hali hazırda avukatlara açılan soruşturma ve dava ile gözaltına alma ve tutuklama sayısı, hukuk dışılığın artık istisna olarak değerlendirilmeyecek bir noktaya ulaştığını göstermektedir.

Bürolarımızda çıkan dergi ve kitapları tasnif edip bazılarını dava dosyasına koyarak bize örgüt tayini çabası da böyle.

2010-2012 yılları arasında ortalama 50 gözaltı takibini seçip, alt alta yazarak sıralayıp örgüt beğendirmek de ilginçtir. Peki, bu süre içerisindeki diğer avukatlık faaliyetleri, girilen diğer davalar vs. nedir? Savcılık yöntemi bu soru karşısında çaresizdir. Yet­mediği yerde bize “gözaltında susma hakkını kullandı” deyip -alışkanlıktan olsa gerek keza avukatların kollukça beyanının alınması mümkün değil- çırpınmaları da nafile.

Operasyonun davanın avukatlık mesleğine onun yürütülüş tarzı­na olduğunun açık olmasından olacak ki herkes aynı tiradı tek­rarlıyor. Burada avukatlara/ avukatlık mesleğine yönelik bir sal­dırı değil bazı avukatların suç teşkil eden eylemlerine ilişkin bir soruşturma/ dava var.

Gözaltına alınıp tutuklandıktan sonra tepkiler üzerine İstanbul Başsavcısı iki yardımcısıyla yaptığı açıklama da şöyle diyordu;

“İstanbul Barosuna kayıtlı 25 bin civarında avukat bulunmakta olup, izah edildiği gibi sadece az sayıda avukat hakkında soruş­turma yapılmıştır. Bu soruşturma da hiçbir şekilde avukatlık ile ilgili değildir.” Bu sözlerin sahiplerinin bu salona baktıkların­da ne gördüklerini doğrusu merak ediyoruz. Hâkim ve Savcılar emekliliklerinde küçük bir avukat molası verirler. Anlaşılan Çolak- kadı daha emekli olmadan neyin avukatlıkla ilgili olup olmadığına da karar vermiş.

Gazeteciler tutuklanır? Sorulur gazetecilikle ilgisi yok. Avukatlar tutuklanır? Soruyoruz avukatlıkla ilgisi yok. Peki, bu ayrımı polis fezlekelerinde ve ondan üretilen iddianamelerdeki kanun madde­leri mi belirliyor?

Terör ve terör eyleminin belirsizlik oluşunda herkesin terörist her eylemin terör eylemi olarak nitelendirilebileceği bir eşikte yaşıyo­ruz. Bunu herhalde en iyi hizmet hareketi bilir.

Dava 4 yıl sürdü. Bu süre içerisinde 25 celse yapıldı. Her celse öncesinde yüzlerce insan adliye önünde basın açıklaması yapa­rak adalet istedi. Bu açıklamaların hepsini yasadışı silahlı örgüt propagandası sayan sanık meslektaşları, Engin ÇEBER’ i silahlı örgüt üyesi olarak gösterip eceliyle öldüğünü de not ederek fez­lekeler düzenlediler. O fezlekeler önce iddianamelere gecikmek­sizin de mahkeme kararına dönüştü. Onlarca insan sırf adalet istediler diye cezalandırıldılar. Bugün kendine bir başarı öyküsü devşirmeye çalışan yargı, Engin ÇEBER’ in fotoğrafının bulun­duğu gerekçesiyle sosyalist dergilerin toplatılmasına karar verdi.

Elbet bu dava avukatlar açısından tarihseldir. Bu ülkenin en bü­yük Baroları davaya müdahil oldular.1000 avukat müdahil vekil­liğini üstlendi adalet istedi. Elbet işkence davalarında kürsünün sağında hem de güvenlik bürokrasisinin tam karşısında bulun­manın bir bedelinin bulunduğunu unutmadan.

Bugün önünüzde bulunan bu davada silahlı örgüt üyesi oldu­ğumuzun kanıtlarından biri olarak Bakırköy Adliyesi’nde, Engin ÇEBER’ in fotoğrafının bulunduğu üzerinde kocaman Adalet İsti­yoruz yazısı bulunan bir pankartın önünde yaptığımız açıklama­mızın sunulmasına bu nedenle şaşırmıyoruz. Yahut büro arama­larında bulduğunuz o dava kapsamında yapılan keşif işleminin fotoğraflarının altına; “hapishane görevlilerine ait olduğu dü­şünülen, tanınmasınlar diye yüzlerinin flulaştırıldığı düşünül­mektedir” yazarak bunları bir istihbarat belgesine dönüştürme­nize de. Nihayetinde Engin’in katledildiği Metris Hapishanesi’ne tam 4 yıl sonra bu kez avukatlarını kapatma onuruna sahipsiniz.

Şimdi tüm bu yaşanılanlardan sonra kalkıp Türk Yargısı işkence­yi cezalandırdı diyebilir misiniz? Sizi yanıltmak istemeyiz. Elbet­te bu son tüm avukatlar için değil. Mesele kürsünün neresinde durduğunuz. Elbet kürsünün solu da vardı. Ve siz bu davayla bize orada oturmayı ceza tehdidiyle salık veriyorsunuz. Avukat­ları davalarını üstlendikleri sanıklar üzerinden tasnif etmeyi doğ­ru bulmuyoruz. Ama siz, bizi hep aynı davaları bakmakla suçlu­yorsunuz ya unutmayın ki biz hep işçi davalarına girdiğimizde karşımızda bazen ‘hep patronların davalarını üstlenen avukatlar’ oluyor. Biz hep işkence davalarına giriyoruz ya; karşımızda da zaman zaman ‘hep işkencecilerin vekâletini üstlenen’ avukatlar vardı. Biz birincilerin avukatlığını yapmayı alışkanlık haline ge­tirdik, bazı avukatlar ikincileri. Şimdi siz bu davayla bizi ikinciler olmadığımız için suçluyorsunuz. İkincileri, bazı davalara girmeyi alışkanlık haline getirdikleri için suçlamıyorsunuz.

Ancak bu burjuva toplumu içerisindeki çatışmaları sınıfların kimi kazanımlarını yok saymayı gerektirmez. Keza devlet güçleri içeri­sinde bu kazanımların garantör organı yargıdır. Bu nedenle yargı esas olarak devletin toplum tarafından kısıtlanması tecrübesine denk gelir. Bu tecrübenin en bilinen ifadesi küçük bir hikâyedir. Prusya Kralı II. (Büyük) Friedrich, Sanssoucci’ye o ünlü bahçeyi ve sarayı yaptırırken henüz otuz iki yaşındaydı. Voltaire’in de ya­kından takip ettiği bu döneminde, felsefe ve güzel sanatlara ilgisi çok yüksektir. Saray yeri için elverişli gördüğü bir tepedeki Değir- menci’nin yerini satmak istememesi nedeniyle, aralarında geçtiği varsayılan diyaloğu herkes hatırlar: Değirmencinin “Ben kralım, burayı sen vermesen de alabilirim”sözüne cevabı: “Berlin’de hâkimler var”olmuştur.

Bu anlatımın da işaret ettiği üzere öncelikle devletin içinden de­ğil toplumun içinden doğar. Yargı devletin toplumu sınırlandırma aracı değil, toplumun devleti sınırlandırma aracı olarak tarif edilir. Eğer yargı ve yargı faaliyeti esas işlevini devletin dışında, top­lumsal talep ve beklentiler üzerinde geliştirmez ise o şeyin adı ‘Adliye’ olur. Yani bir adalet üretici mekanizmadan daha çok hâ­kim ve savcıların birlikte çalıştığı bir devlet dairesi!

Demokrat yargıçların yargı-mahkeme- adliye kavramları üzerin­den yaptıkları anlamlandırma, tasnif dikkat çekicidir. Kavramların anlamlarının gerçek bir düzeye çekilmesi halinde bırakınız Tür­kiye’de bir yargı faaliyetinden bahsetmeyi bir mahkemeden dahi söz etmemiz mümkün değildir. Keza mahkeme bazı süjeler-hak- ları ve ödevleri üzerinden anlam kazanır. Türkiye’de yargılama pratiği kimi süjeleri ‘sanık-avukat’ dışına attığından artık mahke­menin varlığından da bahsedemeyiz. Ortada artık devletin maaş­lı memurları, hakim-savcı-kalem personeli kaldığından onun adı artık adliyedir. Türkiye’de yargı, siyasal güçler arasındaki denge durumundan zuhur eden bir toplumsal hakemlik alanı değildir.

Türk yargısının bugüne kadar üzerinde durduğu tarihsel hat, ik­tidar alanının toplumsal ve bireysel özgürlükler gibi toplumsal ta­lep alanlarının derinleştiği noktalarda devlet ve iktidar lehine bir aktör haline gelmiş ve esasen bir politik araç rolüne soyunmuş­tur. Farklı siyasal ideolojik ve toplumsal tercihlerin bastırılması yönündeki bu tarihsel misyonu, Türkiye’deki yargının kritik dö­nemlerde ve iktidar güçleri nezdindeki önemini arttırmış ve daha işlevsel kılmıştır.

Necati Cumalı’nın nefis öyküsündeki gibi bu Adliye’nin, kendisi doğrudan güç kullanmadığında bile bir yıldırı haline dönüşmüş olması, akılda tutulmalıdır.

Türk adliyesi açısından sorun sadece bir başarısızlık örneği ya­ratmasından kaynaklanmaz. Daha önemlisi adliyenin halka kar­şı mücadelenin merkezi haline gelmesi esas sorundur. Bu özel yetkili mahkemeler açısından temel bir işleve dönüşmüştür. Bu mahkemelerin siyasal iktidara bu amaçla kurgulanmasının ya­nında hâkim/ savcıların bu politikaya gönüllü bir katılımından da söz etmek gerekir. Yapılan alan çalışmalarında hâkim/ savcı­ların devletin çıkarlarıyla adaletin gereklerinin çatışması halinde adaletten kolaylıkla ayrılabileceği raporlanmıştır. Hâkim-savcı rolü kolluğun inisiyatifine tamamen terk edilmiş durumdadır. Bu noktada DGM askeri savcısı Mete GÖKTÜRK’ün bir anlatısı taşı gediğine koymaktadır. İstanbul Emniyet Müdürü Necdet Menzir 1994 yılında DGM’ye sevk edilen bir şüphelinin hâkim tarafın­dan olan serbest bırakılması üzerine telefonla hâkimi arayıp fır­ça çeker. Daha sonra hızını alamayan Menzir DGM’deki koruma polislerini çeker. DGM başsavcısının rica ve minneti sonuç verir. Birkaç gün sonra sakinleşen Menzir koruma polislerinin tekrar göreve başlaması talimatını verir. Yargının, bir emniyet müdürü­nün sinir katsayısına tabi olması ne kadar utanç vericidir. Ancak hâkim/ savcıların bunu kendilerine dert edindiklerini düşünüyor­sanız, yanılıyorsunuz. Aksine bunu fırsata dönüştürenler de var. Palandöken Kayak Tesisleri’ne yazı yazılarak özel yetkili savcıla­ra neden ücretsiz olmadığının sorulduğu bir ülkede yaşadığımız

hiç ama hiç unutulmamalıdır.

Eylül 2013 itibariyle 8960 hâkim ve 4706 savcıya sahibiz. Bu hâkim ve savcılar Adalet Bakanlığında çalışıyor. Örgütlenmeyen ama bazı hâkim/ savcıların kurduğu örgütü kapatan, sokağa çık­mayan en küçük demokratik tepkiyi dahi sergilemeyen ama poli­sin suç işlemesini önlemek için çaba sarf eden hâkimi büyük bir iştahla yargılayan hâkim/ savcılarla yaşadığımızı unutmuyoruz. Ö nedenle beklentilerimizi son derece minimalize etmiş durum­dayız. Kimse sizden 12 Öcak 1987 tarihinde Mutlangen’de bulu­nan Amerikan Füze deposuna girişi bloke ederek oturma eylemi yapan kendi ülkelerinin ve diğer ülkelerin nükleer silahlarla tehdit edilmesine karşı çıkan yirmi yargıç gibi olmanızı beklemiyor. Çı­tayı nereye koyduğumuzdan daha önce söz ettik.

Ama herhâlde polisin yargı üzerindeki bu vesayetine son veril­mesini istemek hepimizin hakkı!

Size daha önce iki karar örneğini anlattığımız 17. yy Kadı Def­terleri üzerinde düşünülmelidir. Elbette, üzerinde bir araştırma bulunmayan ‘ihtilafın yargı önüne getirilebilmesi oranı’ unutulma­mak kaydıyla; 1602-19 yılları arasında Galata Kadısınca verilen kararlar incelendiğinde, davacı da olsa davalı da olsa devlet gö­revlilerinin dava kazanma şansının oldukça düşük olduğu anla­şılıyor. Vergilendirme, miras ve vakıf nedeniyle devlet adına el koymayı içeren bu davalarda devlet görevlilerinin dava kazanma oranı %25.7 bunun yanında diğer tarafın %62’si davaları kazan­mış, %12.3’ü de bireyler lehine uzlaşmayla çözülmüş.

Şu haliyle, en azından bu alanda, hâkime kadı nitelendirmesi ya­pıldığında hakaret olarak kabul edilmesini anlamak mümkün değil. Bu rakamlar kadılara çok ciddi bir haksızlık yapıldığını gösteriyor.

Bu hak ve özgürlükler modern iktidarın ilkesel olarak tanıdığı ve yargılama süreçleri açısından daha da çoğaltılabilir özelliklere sahiptir.

Groenewold, ayrıca olağan yargılama pratiğinin temel özellikleri­ni de belirlemiştir. Olağan yargılamada bir tarih içindeki bir ‘süre’ ve bu süre içinde meydana gelen olayda rol alan maznun ile ilgi­li bir algılama ve yorumlama çabası söz konusudur. Yargılama, sanığın herhangi bir zaman diliminde ve herhangi bir yerde dışa yansıyan herhangi bir fiili ile sınırlıdır. Buna karşılık, siyasal yar­gılamada, özgül olay (fiil) bağlamı tamamen kaybolmuştur. Belirli bir zaman ve mekânda ortaya çıkan eylemlerin ötesine taşan bir yargılama ve karar verme çabası söz konusudur. Yargılama ko­nusu yapılan şey herhangi bir zaman ve mekân ile sınırlı değildir. Ayrıca bu durumda şüpheli;

• masumiyet hakkına sahip değildir,
• iktidarın bir nesnesidir,
• normal bir mahkûm değildir, bir düşmandır, duruşma salonunda bulunması yeterlidir, devletin gösterisinin ancak bir parçası olabilir.
• bağımsız bir özne değildir,
• geleneksel haklara sahip değildir,
• kendi savunmasını yürütemez ve yönetemez, istenme yen açıklamalar da yapmasına izin verilmez.

Devlete göre ‘teröristlerin’ farklı bir hukuki devreyi gerektirecek ve modern hukukun önceden öngörmediği özgül nitelikleri vardır. Böylece toplum iki farklı ama sınırları belirsiz bölüm içinde ku­rulmaktadır. Birincisi; olağan hukuka tabi olan, ikincisi ise olağa­nüstü hukuk yöntemleri uygulanması gerekenler. Siyasal düzen ise her ikisi arasındaki eşikte egemen gücün verdiği kararlarla biçimlenmektedir.

Böylece ‘teröristlere’ normal mahkûmlar gibi davranılamayacağı bu yeni ve devletin kurduğu hukuk düzeninin dışındaki suçlulara ve politik varlıklarını ve iddialarını sürdüren kişilere karşı, devle­tin kendi normal hukuk düzlemini kullanamayacağı, bu nedenle de farklı bir yargılama düzeninin gerekli olduğu ifade edilmiştir. Böylece terörizm bir istisna olarak ‘demokratik hukuk devleti’nin siyasal ilkelerinde olduğu gibi ceza hukukunun temel ilkelerinin de dışında durmaktadır.

Türkiye gerçek/modern anlamda mahkemelerin kurulduğu 19. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak kesintisiz bir siyasal yargı­lama geleneğine sahip olmuştur. Her siyasal dava, devleti biraz daha tahkim etmiş ve özel yetkili mahkemelerle mesele, yüzyılı aşan tecrübeyle sözün bittiği yere gelmiştir.

Türkiye’nin sahip olduğu siyasal dava geleneği tarihsel bir sırala­mayla sunulacaktır. Elbet burada amaç hâkimlerin ‘okur-yazarlık- larındaki’ bilindik sorunu gidermek değil, Türk yargısı açısından bugün yaşadıklarımızın bir istisna, küçük bir tarihi parantez ol­manın ötesinde, olağan bir yargı pratiği olduğunu göstermektir. Bu tarihsel okuma elbette bir kez daha Marx’ı haklı çıkaracaktır. “Hegel bir yerde şöyle bir gözlemde bulunur; tarihsel bütün büyük olaylar ve kişiler, sanki iki kez yinelenir. Hegel ekle­meyi unutmuş; ilkinde trajedi olarak, İkincisinde kaba gül­dürü olarak.”

Anayasayla (1876-Kanun-i Esasi) getirilen din ve mezhep bağla­rı dışında bir vatandaşlık anlayışı, Hristiyan tebaanın da yer aldı­ğı askeri birlikler, karma okullar bu anlayışın tipik tezahürleridir.

Tabi bu devrimci anlayışın karşısında Mahmut Celaleddin Paşa, Redif Paşa ve yandaşlarının başını çektiği bir Rus yanlısı klikin de bulunduğunu belirtmeliyiz.

Bu nedenledir ki Ruslar, Osmanlı-Rus savaşında Marx’ın deyi­miyle: “Mithat Paşa’yı İstanbul’dan uzaklaştırmak ve Damat Mahmut Paşa’yı iktidarda tutmak için Plevne’yi ele geçir­mekten daha fazla taktik ve strateji uygulamışlardır.”Ortada halk yoktu. Paşa’nın kaybetmesinin en güzel tarifini de yine Marx yapmıştı: “Bir krizin zirvesinde devrimci bir tavır almasını bil­meyen bir halk kaybolmuşturNetice olarak saray entrikaları­nın da karıştığı bu kavgayı, dönemin devrimci güçleri kaybetmiş ve Mithat Paşa sürülmüştür.

Meşruti yönetime son vererek bir devri kapatan ve İslamı siyasal­laştırarak tekrar ve daha güçlü bir şekilde devlet doktrini haline getiren Abdülhamit’in bu devrimci güçleri tasfiyesi bir dava aracı­lığıyla olmuştur.

Abdülhamit 1876 yılında intihar ederek yaşamına son veren dev­rik hükümdar Aziz’in ölümünü, muhalefetin tasfiyesinin bir aracı olarak kullanmıştır.

1881 yılında bu iş için İstinaf Ceza Mahkemesi kurulmuştur. Mit­hat Paşa’nın Tuna Valiliği döneminde husumet yaşadığı Sururi Efendi’nin başkanlığındaki bu yargılama 27 Haziran 1881 tarihin­de başlamıştır.

Toplam 11 sanığın idam cezası istemiyle yargılandığı bu dava Yıldız Sarayı’nın bahçesine bakan Malta Karakolu yakınında bu­lunan boş bir alanda kurulan çadırda görülmüştür.

Esasen Ayasofya’da bir mahkeme binası bulunmasına karşın Abdülhamit’in Yıldız’da bulunması ve davaya günlük olarak mü­dahale imkânı olabilsin düşüncesiyle böyle yapılmıştır.

Yargılama daha başlamadan Ahmed Mithat, Tercüman-ı Hakikat gazetesinde Aziz’in öldürülmüş olduğuna dair yazılar yazmıştır.

Biletli girilen bu mahkemede hâkimlerin arkasında anında müda­hale etsin diye dönemin Adalet bakanı Ahmet Cevdet Paşa’nın oturduğu bir koltuk da bulunmaktadır. Yargılamada, sanıkların kendi belirlediği avukatlar kabul edilmemiş, mahkeme tarafından isimleri belirlenen avukatlar arasından tercih yapmaları istenmiştir.

3 gün ve 6 celse süren yargılama sonunda sadece işkenceyle alınmış kimi beyanlarla aralarında Mithat Paşa’nın da bulunduğu 9 sanık hakkında idam, 2 sanık hakkında ise 10 yıl kürek hapsi cezası verilmiştir.

Yargılamada Mithat Paşa’nın tanıklara soru sorması ve Aziz’in annesi Pertevniyal’in dinlenmesi talebi reddedilmişti. Mithat Paşa yaptığı savunmada “Bu iddianamenin iki yeri doğru, biri ba-

şındaki besmele diğeri ise sonundaki tarih” demiştir ve bu­gün bizim tüm siyasi davalarda öne sürdüğümüz tarihsel gerçeği haykırmıştır, “Bazı mahkemeler vardır ki şeklen biter. Aslında devam eder. Sanıklarla, mahkeme heyetinin yer değiştirdiği vaki olan bu safhada hâkim tarihtir. Ben sizleri, cümleten bu büyük hâkime tevdi ediyorum.”

Peki, bu tarihsel olayın -trajedinin- bugün saygın olan kılıkla tek­rar nasıl ortaya çıktığına, yani ‘kaba güldürü’ye bakarsak ne gö­rürüz? Dün bir çadıra hapsedilen yargılamalar -ki Ayasofya’da mahkeme binası vardı-; bugün Silivri’deki bir kampüse hapsedili­yor, üstelik “Çağlayan’da Avrupa’nın en büyük adliyesini açtık” şarkısı eşliğinde…

Dün padişah günlük müdahale etsin diye mahkeme saray bahçe­sine kurulurken, bakan müdahale etsin diye mahkeme kürsüsü­ne özel koltuk konulurken bugün bunların hiç birine rastlamıyo­ruz. Elbet bu değişikliğin nedeni yargı kültüründeki değişim değil teknik gelişmelerdir. Artık egemenin bir yargılamaya müdahale etmesi için, saray bahçesine mahkeme kurmaya, kürsüde bakan koltuğu ayırmaya ihtiyacı yok. Keza artık müdahale için fiziki ya­kınlığın hiçbir önemi yok. Nasılsa grup toplantıları var. Sözün özü bir değişme söz konusu ancak yargının üzerine alacağı bir tür­den değil. 132 yıl, adliyeye hiçbir ilerletme katmamış olabilir ama işte bilim-teknik gelişiyor.

Dün daha yargıç karşısına çıkmadan hükmünü veren Tercüman-ı Hakikat vardı bugün Zaman, Sabah, Akit.

Dün Abdülhamid, Mithat Paşa’yı mahkûm ettirmek için Aziz’in ölümünden sonra mahkemeyi kurmuştu. Bugün İstanbul Savcılı­ğı 2006 yılından itibaren elinde bulunan belgeleri tam 7 yıl sonra ‘örgütsel doküman’ ilan ederek bu davayı açıyor.

Dün olağan mahkemeler açıkken İstinaf Ceza Mahkemesinde yargılama yapıldı. Bugün yine sadece kapının üzerinde yazan isim değişti; TMK madde 10 ile görevli.

Mithat Paşa Davası’nda mahkeme başkanı Sururi Efendi talep

üzerine Mithat Paşa ile aralarında husumet bulunduğu gerekçe­siyle yargılamadan çekildi. Siz bugünün mahkemelerinde bu tür­den bir çekilme hatırlıyor musunuz? Biz bir tane hatırlıyoruz. Yer Trabzon Ağır Ceza Mahkemesi – Dava Gazi Katliamı… Sanıklar polis, Mahkeme başkanı Hüseyin İmamoğlu davadan çekildi… Gerekçesi son derece dikkat çekici: ‘yeğenimi yasadışı örgütler öldürdü. Bu olay nedeniyle davada mağdur taraf ile ailem arasın­da düşmanlık doğmuştur.’ İmamoğlu’nun düşmanlığı açıktı. Keza 15 Kasım 1995’te, yargılamanın ilk celsesinde Memurin Muha- kematı Kanunu uyarınca izin isteyip yargılamayı durdurdu. Bu izin süreci tam 22 ay sürdü. Böyle bir izne gerek olmadığına dair karar verildikten sonra bu kez de yargılamadan çekildi.

Tek farklılık bu da değil. Mithat Paşa Davası’nda mahkeme mahkûmiyet kararını oy çokluğuyla verdi. Padişahın açtırdığı bir davada bazı hâkimler muhalif kaldılar. Bu ölçekteki bir dava­da bugün benzer bir muhalefet şerhini değil hatırlayan olabile­ceği ihtimaline inanan varsa beri gelsin. Küçük bir not: İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi/ bazı davalarda, muhalefet şerhi ya­zan mahkeme başkanı Şeref Akçay. Ve adamcağız istifa ede- ne-ettirilene kadar hiçbir mahkeme üyesi kendisine selam dahi vermedi.

16 Aralık 1918’de önce İstanbul’da daha sonra ise Anadolu’nun değişik yerlerinde ‘Divan-ı Harb-i Örfi’ isimli olağanüstü Mahke­me böylece kurulmuştur. Mahkeme bir dönem başkanlığını yürü­ten Mustafa Nazım Paşa’ya atfen ‘Nemrut Mustafa Divanı’ ola­rak adlandırılmıştır. Burada bir haklılık payı bulunmaktadır. Keza Mustafa Nazım Paşa’nın başkanlığı sırasında mahkeme Hürriyet ve İtilaf Partisince verilen listeler uyarınca tek celsede onlarca idam kararı vermiştir. Urfa Valisi Nusret Bey’in yargılandığı dava, mahkemenin ulaştığı noktayı tespit etmek için oldukça önemlidir. Nusret Bey’in ilk yargılanmasında ikiye karşı üç oyla beraat kara­rı verilmiştir. Ancak Nusret Bey’in asılması gerekmektedir. Mah­keme lehte oy kullanan üyelerden birinin değiştirilmesiyle tekrar toplanmıştır. Bu kez ikiye karşı üç oyla idam kararı verilmiştir.

Hürriyet ve İtilaf Partisi ve iktidarı bu mahkemeyi siyasal raki­bi İttihat ve Terraki Partisini bitirmek için kullanmıştır. 30 Ocak 1919’da önce 34 kişi, 10 Mart 1919 tarihinde bu kez 22 kişi tu­tuklanmıştır. Tutuklananlar arasında Sadrazam, Bakan, Mebus, gazeteciler bulunmaktadır. İttihat ve Terakki iktidarı döneminde Sadrazamdan en alt seviyedeki memura kadar her kim görev yapmışsa potansiyel suçlu olarak görülmüş ve cezalandırılmaları noktasında her hangi bir sınır ve kural tanınmamıştır.

Bu mahkeme başta M. Kemal olmak üzere Kurtuluş Savaşı’nın ileri kadroları hakkında da gıyaplarında idam kararları vermiştir. Mahkeme Osmanlı Devletiyle birlikte ortadan kalkmıştır. Hare­ketli bir Kürt ileri geleni olan Mustafa Paşa, biraz itilip kakıldıktan sonra İstanbul’dan ayrılacak ve ölümünden önce, kısa ömürlü Kürdistan Devleti’nde, bakanlık bile görecektir.

Birinci Meclis döneminde faaliyet gösteren İstiklal Mahkemeleri ilk olarak 11 Eylül 1920 tarihinde asker kaçakları sorununu çöz­mek amacıyla kabul edilen, Firariler Kanunu uyarınca; Ankara, Eskişehir, Konya, İsparta, Sivas, Kastamonu, Pozantı ve Diyar­bakır olmak 11 ilde kurulmuştur.

Mecliste özellikle II. Grubun muhalefeti nedeniyle Ankara dışındaki diğer İstiklal Mahkemeleri 17 Şubat 1921 tarihinde kapatılmıştır. Bu tarihten sonra sadece Ankara İstiklal Mahkemesi faaliyetini sür­dürmüştür. 5 Ağustos 1921’de Mustafa Kemal’in olağanüstü yetki­lerle Başkumandanlık makamına getirilmesiyle başkumandan em­riyle Konya, Kastamonu, Samsun ve Yozgat’ta da kurulmuşlardır. 20 Temmuz 1922 tarihinde başkumandana verilen özel yetkilerin kaldırılmasıyla birlikte bu faaliyet dönemi kapanmıştır.

Eskişehir-Kütahya savaşlarındaki askeri yenilgi sonrasında bu kez de 31 Temmuz 1922’de El-Cezire ve İşgal Yeri İstiklal Mah- kemeleri’nin kurulduğunu görüyoruz.

İstiklal Mahkemeleri’nin II. Meclisteki faaliyeti dönemi ise 8 Aralık 1923’te İstanbul’da kurulan İstiklal Mahkemesi’yle başlamıştır. Mahkeme elindeki davaları bitirdikten sonra, bu yöndeki talebi de

dikkate alınarak, 30 Ocak 1924’te Meclis tarafından kapatılmıştır.

İstiklal Mahkemeleri’nin son faaliyet dönemi ise 4 Mart 1925’te Tahkiri Sükûn Kanunu’nun kabul edilmesiyle başlamıştır. Biri An­kara’da diğeri İsyan Bölgesi (Şark) olmak üzere iki mahkemenin kurulduğunu görüyoruz. Bu iki mahkeme de 7 Mart 1927’de ta­mamen kapanmış ve İstiklal Mahkemeleri dönemi bitmiştir.

İlk meclis döneminde 2. kez kurulduklarında mahkemenin görev sahası büsbütün genişlemiştir. Keza başkumandanlık tarafından yayınlanan Tekâlifi Milliye emirlerine uymama da mahkemenin görev sahasına dâhil edilmiştir.

Bu dönemin ilk İstiklal Mahkemesi 8 Aralık 1923 tarihinde kurulan İstanbul İstiklal Mahkemesi’dir. Bu mahkeme; Londra İslam Ce­miyeti Başkanı Seyit Emir ve Ağa Han tarafından İsmet İnönü’ye gönderilen ve hilafetin Müslüman halklar arasında manevi bir bağ olarak muhafaza edilmesini talep eden mektupların muhata­bına ulaşmadan Tanin, İkdam ve Tevhidi Efkâr isimli gazetelerde yayınlanması üzerine mecliste yapılan bir gizli oturumda bu ola­ya bakmak üzere kurulmuştur.

Bu gazetelerin başyazarı ve sorumlu müdürleri Hüseyin Cahit,

Velid Ebuziya, Ahmet Cevdet, Ömer İzzettin ve Hayrettin Beyler 8 Aralık’ta tutuklanmışlardır.

Yine hilafetin korunması gerektiği yönlü makale yazan İstanbul Barosu Başkanı Lütfi Fikri de (10 Ekim 1923 tarihli yazı) aynı mahkemece tutuklanmıştır.

Yapılan yargılamalar sonunda 27 Aralık 1923’de Lütfi Fikri’ye 5 Yıl Hapis Cezası verilirken, gazeteciler ise 2 Ocak 1924 tarihinde be­raat etmiştir. Mahkeme bu 2 aylık faaliyeti sonunda kapanmıştır.

İstiklal Mahkemeleri ikinci meclis döneminde ikinci kez 13 Şu­bat 1925 tarihinde başlayan Şeyh Sait Ayaklanması dolayısıyla 4 Mart 1925>te kabul edilen Takriri Sükûn Yasası dolayısıyla ku­rulmuşlardır. Yasanın kabul edildiği gün biri Ankara diğeri Şark olmak üzere iki mahkeme kurulmuştur.

Şark İstiklal Mahkemesi Şeyh Sait Ayaklanmasının bastırılma­sından sonra göreve başlamış ve 28 Haziran 1924 tarihinde baş­ta idam olmak üzere verdiği ağır cezalarla yargılamayı tamam­lamıştır.

Aynı mahkeme Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası tüzüğünde yer alan ‘partinin dinsel düşünce ve inançlara saygılı olduğuna’dair ilkenin ayaklanmanın kışkırtılmasına vesile olduğu gerekçesiyle görev alanı içerisindeki bütün TPCF şubelerinin kapatılmasına da karar vermiştir.

Bu Mahkeme isyanı bazı gazetelerin teşvik ettiği gerekçesiyle Elazığ’da da bir yargılama yapmıştır. Bu dava ise sanık gazete­cilerin M. Kemal’den af dileyen mektupları üzerine, M. Kemal’in mahkemeye çektiği telgrafla bu durumun dikkate alınması isteği üzerine beraat ile sonuçlanmıştır.

Ankara İstiklal Mahkemesi (4 Aliler Divanı) bu dönemin en faal mahkemesidir. Bu mahkeme âdeta gezici bir ‘terör’ uygulamıştır.

1926 yılının Haziran ayında Türkiye bir haberle çalkalanmıştır. Ha­bere göre M. Kemal’e suikast yapmak isteyen bir çete yakalanmıştır.

7 Mayıs tarihinde Güney ve Batı Anadolu gezisine çıkmış olan M. Kemal 15 Haziran’da İzmir’e gelecektir. İşte suikast bu sıra­da Kemeraltı’nda gerçekleştirilecektir. M.Kemal’in İzmir’e gidişi­ni ertelemesi suikast planını bozar. Çete üyelerinden Sarı Edip Efe’nin İzmir’den ayrılması üzerine, bu durumdan şüphelenen ve de kendini kurtarmak isteyen, suikast sonrasında çete üyeleri­ni motorla sakız adasına götürecek olan Giritli Şevki, olayı İzmir valiliğine ihbar etmiştir. Bunun üzerine çete üyeleri bir bir yaka­lanmıştır.

Hükümet suikast sorumlularının yargılanması görevini Anka­ra İstiklal Mahkemesi’ne vermiştir.18 Haziran’da (1926) İzmir’e gelip soruşturmaya başlayan mahkeme, olayın basit bir suikast girişimi olmadığı kanısına varmıştır. Mahkemeye göre suikast; ittihatçı, II. Grup ve TPCF mensuplarının hazırladıkları hükümet darbesinin bir parçasıdır.

Savcının iddiası şuydu ; “Birinci Dünya Savaşının bitmesin­den sonra liderleri yurtdışına kaçan eski İTC mensupları ye­niden iktidara gelme perspektiflerini hiç kaybetmediler. Millî mücadele yıllarında I. Meclisteki İkinci Grubu kullanarak bunu yapmaya çalıştılar ama başaramadılar.1923’te kendi programlarını yaparak seçime katılmaya kalkıştılar ama bu da engellendi. II. Meclis döneminde TPCF’yi kullanarak aynı çabayı gösterdiler ama yine başarılı olamadılar. Sonunda suikast planını organize ederek Cumhurbaşkanı’nı öldürüp iktidara gelmeyi denediler.”

49 tutuklu sanığın duruşmasına 26 Haziran 1926’da başlanmış olup karar 15 Temmuz’da verilmiştir. Mahkeme heyeti, aralarında bağımsız olarak milletvekilliği süren eski TPCF üyesi altı kişinin de bulunduğu, 15 sanığın idamına karar vermiştir.

İdam edilenler Ziya Hurşit, Gürcü Yusuf, Laz İsmail, Çapur Hil­mi, Sarı Edip Efe, Rasim (suikast düzenleyiciler) milletvekilli­ği süren TPCF üyesi Ahmet Şükrü, Abidin, Halis Turgut, İsmail Canbulat, Rüştü Paşa, Ayıcı Arif ve I. Meclis milletvekillerinden Hafız Mehmet’ti. Mahkeme firarda olan Ankara Eski Vali’si Ab- dülkadir ve ünlü ittihatçı Kara Kemal’e gıyaplarında idam cezası vermiştir.

Kara Kemal 27 Temmuz’da İstanbul’da yakalanmak üzereyken intihar etmiş, Abdülkadir Bey ise 23 Ağustos’ta yakalanmış ve 31 Ağustos’ta idam edilmiştir.

Kazım Karabekir, Cafer Tayyar, Ali Fuat, Refet ve Mersinli Cemal Paşalar Cumhurbaşkanı’nın özel isteğiyle beraat ederken eski İTC üyeleriyle İkinci Grup üyelerinin davalarına Ankara’da devam edilmesine karar verilmiştir.

1 Ağustos 1926 tarihinde Ankara’da başlayan yargılama, yargı­lamanın siyasi niteliğini cascavlak meydana çıkarıyordu. Keza sanıklara suikastla bir ilgileri bulunup bulunmadığı hiç sorulmadı. Salt yaptıkları muhalefetin hesabının verilmesi istendi.

Mahkeme 26 Ağustos’ta verdiği kararla Cavit Bey, Dr. Nazım, Fi­libeli Hilmi ve Yenibahçeli Nail beyleri idama mahkûm etti. Diğer sanıkların bir kısmına süreli hapis cezaları verilirken II. Grup üye­leri ise beraat ettiler.

Son bir not; Bu yargılamada Dr. Nazım’ın yaptığı savunma olduk­ça etkileyicidir. Aslında hatırlatmalıyız ki Mithat Paşa Davasında­ki savunma da son derece sağlamdı. Ancak bunların ‘son karar’ üzerinde hiçbir etkisi yoktur.

Bu yargılamayla İttihat ve Terakki’nin CHP’ye katılmamış olan önemli kadroları ağır biçimde cezalandırıldılar. Ulusal hareket ve Kemalist devlet bütünüyle ittihatçı örgüt ve girişimlerin üzerinde kurulduğu için kendisi için en önemli tehdidi İTC olarak görüyor­du. İktidar için dışarıdaki muhalif ittihatçılar en tehlikeli gruptu. Çünkü her ikisi de aynı tabana hitap ediyorlardı. Bu mahkeme kararıyla İTC>nin fiili olarak (örgütsel olarak) ortadan kalktığını söyleyebiliriz.

Rize’de görev yapan hâkimlerin TMK 10.Madde ile görevli mah­kemelerdeki aranırlığı ne kaderden ne de bu hâkimlerin yükse­len burçlarından kaynaklanıyor. İzmir Suikast Davası sonrasında uzun bir savunma yapan Kazım Karabekir’e mahkemece izin ve­rilmiş olmasına kızan M. Kemal, Çeşme’de katıldığı bir baloya, mahkeme üyelerini çağırıp azarlamıştır.

Yine Şark İstiklal Mahkemesi’nin Gazeteciler Davasında bera­at kararı vermesi, gazetecilerin kendisine af başvurusu yapması üzerine, M. Kemal’in mahkeme heyetine çektiği telgrafla olmuştur.

İzmir Suikast Davası soruşturmasında Mahkeme Kazım Karabe- kir, Refet Bele ve Ali Fuat Cebesoy>un tutuklanmasına karar ver­miş, başvekil İsmet İnönü bunu engellemeye çalıştığı için mah­keme onun hakkında da tutuklama kararı vermiştir. En son M. Kemal İsmet İnönü>yü mahkeme işlerine karışmaması yönünde uyarmış ve araya girerek İ. İnönü>nün tutuklama kararını kaldırt- mıştır. Müdahale bununla bitmemiş mahkeme yine M. Kemal>in <ricasıyla> komutanların beraatına karar vermiştir.

Bugün davalar siyasi partilerin grup toplantılarının değişmez ko­nusunu oluşturuyorlar. Mahkemeye müdahale salt düne ait bir olgu değil. Başbakan Meclis Grubunda, TV’de bizi defalarca he­def gösterdi. Davanın savcılığına soyundu. Yargıtay, Danıştay Başkanlığı seçimlerinde yaşananlar yürütmenin yargıya müda­halesini, yargı içerisinden yapacak bir örgütlenmeyi tamamladı­ğını gösteriyor.

-Mahkeme vicdani kanaatine göre karar verir, hiçbir delil araştır­masına gerek yoktur. Salt bir kanaat yargılaması söz konusudur.

Bugün delil yasakları sistemi pratik olarak ortadan kaldırılmıştır. Mahkemeler artık üretilen-yaratılan delillerle mahkûmiyet karar­ları vermektedir. Artık Ceza Muhakemesinin ‘altın delili’gizli tanık beyanları olmuştur. Yani delilsiz karar verme salt düne değil bu­güne de ait bir gerçek olarak orta yerde durmaktadır.

-Kararlar temyiz edilemez kesindir. Bu husus özellikle 1. Meclis­te 2. Grup tarafından sürekli bir tartışma konusuna dönüştürülmüş sonunda idam kararlarının meclis denetimine alınması sağlanmıştır.

Bugün bu durum aradan geçen uzun yıllara karşın farklı bir kılıkla aynen devam ediyor. AKP temyiz başvurusu için harç zorunlulu­ğu getirerek temyiz hakkının kullanılmasını Anayasa Mahkeme- si’nin düzenlemeyi iptal etmesine kadar kısıtlamayı dahi becer­miştir. Yolun açık olması veya kanunla düzenlenmesi, kararların temyizen incelendiği anlamına gelmez. Tetkik hâkimine terk edil­miş dört dakikalık (Yargıtay Kanunu ve Danıştay Kanunu) bir su­numla yapılan incelemeye her şey söylenebilir, sadece tek bir tanımlama yapılamaz: Temyiz.

-Verdikleri kararlardan ötürü sorumlulukları yoktur

Bugün, Ergenekon Davası sonrasında yapılan düzenlemeyle Tür­kiye’de hâkim-savcıların kişisel sorumlulukları ortadan kaldırılmıştır.

-Mahkemeler denetim dışıdır.

Bugün, Adalet Bakanlığı’nın taciz ve ayar verme operasyonlarını ve HSYK’nın yer değişikliği tehdidini denetim saymazsak, yargı denetim dışıdır.

-Yargılamalar tutuklu yürütülür.

Bugün, CMK 100.maddesinde düzenlenen katalog suçlar ve mahkeme pratiğimize bakıldığında gayri resmi bir zorunlu tutuk­lama kurumu getirilmiştir. Siyasi davalarda slogan atmak, pan­kart açmak vb. gibi eylemler dahi tutuklama baskısı altındadır.

-Bu mahkemeler, başlangıçta sadece asker kaçakları sorununu çözmek ve bu suçlara bakmak üzere kurulmuşken zamanla gö­rev alanının genişletildiğini görmekteyiz. Ayaklanma, Atatürk’e suikast, muhalif basın asker kaçakları, komünist örgütlenme, soygun, adam öldürme, iftira, görevi kötüye kullanma, rüşvet, yolsuzluk, casusluk, hükümete muhalefet, kız kaçırma davaları­na da bakmıştır.

Mahkemenin sadece Şapka Kanununa muhalefet nedeniyle;

Aralık 1925’te 75 dava 163 sanık 43 idam,

Ocak 1926’da 78 dava 582 sanık 41 idam,

Şubat 1926’da 63 sanık 13 idam rakamına ulaştığını belirtmeliyiz.

Bu dönemde ücretlerine zam yapılmasını isteyen telgrafçılar dahi idam cezası istemiyle bu mahkemelerde yargılanmıştır.

Şark İstiklal Mahkemesi 2 yıllık çalışma süresi içerisinde 5.010 kişiyi yargılamış, bunların 2.779’u beraat etmiştir. Verilen mahkû­miyetlerin 420’si idamdır.

Ankara İstiklal Mahkemesi aynı sürede 2.436 kişiyi yargılamış bunların 1.343’ü beraat ederken diğerleri cezalandırılmıştı. Bu mahkûmiyet kararlarının 240’ı idamdır.

Tabi asker kaçaklığı nedeniyle verilen idamlar bu rakamların dı­şındadır. Yine ayrıca, bu dönemde Sıkıyönetim Mahkemelerinin faaliyette bulunduğu akılda tutulmalıdır -ki bunların istatistik bil­gileri yoktur. Bugün Terörle Mücadele Yasası’nın 4.maddesi ile TCK’nın yaklaşık 1/3’ü olağanüstü yargının görev alanı içerisin­dedir. Yine başkaca kanunların ceza hükümleri de kapsama alın-

mış durumdadır. Ve bu devasa kapsam giderek büyümektedir.

-Gazeteler mahkeme bildirilerini yayınlamak zorundadır.

Bugün gazetelerin olağanüstü mahkemelerle kurduğu bağ, zo­runluluktan ‘gönüllü katılıma’ dönüşmüş olup, iliştirilmiş işlevsel­liğinden bir şey kaybetmemiştir. Fark, o dönemde gazetelerin siyasal iktidar karşısındaki görece bağımsızlığından bugün ise iktidarın bir parçası olmalarından kaynaklanmaktadır. Bu anlam­da mahkemenizde görülen bu davaya SAZ’ın (Sabah-Akit-Za- man) eşliği küçümsenemez.

-İstiklal Mahkemesi Kanunu’nda avukat yardımından faydalan­maya engel teşkil edecek bir madde bulunmamasına rağmen yargılamalarda genellikle avukat tutulmasına izin verilmemiştir.

İzmir Suikast Davasında İzmit mebusu Şükrü Bey avukat tutmak istediğini belirtince mahkeme reisi Ali Çetinkaya, “İstiklal Mahke­meleri dava vekillerinin cambazlığına gelmez” diyerek bu isteği reddetmiştir.

Bugünün olağanüstü mahkemelerince savunma hakkı tedrici olarak ortadan kaldırılmıştır. İstediğin avukatı belirleyememe (Mithat paşa ile başlayan süreç), avukat talebinin reddedilmesi (Ankara İstiklal Mahkemesi) bugün en son noktasına, avukatın tutuklanmasına ulaşmış bulunmaktadır.(İstanbul 23. Ağır Ceza Mahkemesi) bugün en son noktasında. Baştan başlayıp tarihle­ri de işaretleyelim; 1881, 1926, 2013 gelişme gerçekten dehşet verici!

-Suç ve ceza dengesi ortadan kaldırılmıştır. Yine ceza hukuku­nun bütün ilkeleri yok sayılmıştır.

Mahkeme; asker kaçakları ile ilgili verdiği kararlarında, “Bir daha kaçtığı takdirde devlet kuvvetleri tarafından derhal idam edi­lecektir” şeklinde bir hüküm veriyordu. Mecliste bu durum ‘vere­siye idam’ denilerek eleştiriliyordu.

-Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi yok sayılmıştır.

İstiklal Mahkemeleri yargılama süresince kendilerini mevcut mevzuata bağlı hissetmemişlerdir. Bu noktada Şark İstiklal Mah­kemesinde savcı ile mahkeme arasındaki bir tartışma dikkat çe­kicidir.

Yargıçlar mahkemenin yetkisinin çok geniş olduğunu askeri ve mülki ceza kanunlarının ve diğer kanunların her maddesine giren bütün suçların yargılanmasında yetkili olduklarını savunuyorlar­dı. Savcı ise yetkilerinin İstiklal Mahkemesi Kanunu ile sınırlı olduğunu ve bu yetkinin dışına çıkılamayacağını belirtiyordu. Bu tartışmanın bir yerinde mahkeme başkanı Lütfi Müfit Bey “bizim belli bir amacımız vardır ona varmak için ara sıra kanunun üstüne de çıkarız”cevabını vermiştir.

Gerçekten 1926 yılında çıkarılan TCK’nın bu mahkemede uygu­lanıp uygulanmayacağına ilişkin, mahkeme ile Milli Savunma ve Başvekillik arasında bir yazışma yapılıp, İstiklal Mahkemeleri’nin kanunu uygulaması halinde zaafa uğrayacağı ve bu nedenle Ka­nunun uygulanmaması isteniyordu. Ankara bu soruya hiç cevap vermedi.

Bugün şüphesiz bu düzeyde bir tartışmanın yürütülmesi söz konusu değildir. Ancak yasal olarak istisnalar yaratılarak, pratik olarak zaten var olan kanun istisna kapsamına alınarak uygula­nabilmektedir.

Yine bizim davamızda görüldüğü üzere, kanunun üzerinden atla­narak uygulanmaması da bir başka uygulamadır. 3 ve 4’ncü Yar­gı Paketinde Düşünce ve İfade Hürriyetine konu basın açıklama­larının suç kapsamından çıkarılmasına karşın eylemlerin davaya konu iddianamede tek tek sayılmasının anlamı budur.

Son olarak bir farka daha işaret etmek gerekiyor. İstiklal Mah­kemelerinin salonlarında mahkeme heyetinin hemen arkasında “İstiklal Mahkemesi mücadelelerinde yalnız Allahtan korkar” ya­zıyordu. Bugün hiçbir şeyden korkmuyorlar.

Ankara Hükümeti kuruluşunun ilk yıllarında Sovyetlere karşı bir den­ge siyaseti izlemiştir. Bu siyasetin tabii bir sonucu olarak Yeşil Ordu, Halk İştirakyün Fırkası ve Komünist Partisi ciddi bir sıkıntı doğursa da müdahaleye konu yapılmamıştır. Bu politika Sovyetlerle Anka­ra Anlaşması yapılmasına kadar devam etmiştir. M. Kemal bu süre içerisinde kendisine bağlı yasal bir Komünist Fırka dahi kurdurmuş- tur. Komünistler bu dönemde istisna olsa da açık saldırıların hedefi de oldular. Mustafa Suphi ve 14 arkadaşı 28-29 Ocak 1921’de Kara­deniz’de katledilmiştir. Bu katliamın sorumluluğunu üstlenmese de katliamı Ankara’nın organize ettiği bugün bilinmektedir.

Ankara Anlaşmasının imzalanmasından hemen sonra Ankara İstiklal Mahkemesi aracılığı ile komünist kuruluşların tasfiyesine başlanmıştır. 21 Mart 1921’de gizli oturumda B.M.M, Tokat me­busu Nazım, Afyon mebusu Mehmet Şükrü, Bursa mebusu Şeyh Servet Efendilerin dokunulmazlığını kaldırmıştır. Yargılanmak üzere Ankara İstiklal Mahkemesine verilmişlerdir. Yargılama 9 Mayıs 1921’e kadar devam etmiştir. Dr. Nazım ve arkadaşlarına 15 Yıl Hapis verilirken diğer iki milletvekili ise beraat etmiştir. Böy- lece ilk kez Komünistler hakkında mahkûmiyet kararı verilmiştir.

Bu tarihten sonra Komünistler 1921, 1922, 1923, 1927, 1929, 1930, 1932, 1944, 1946, 1951 yıllarında geniş tutuklamaların ko­nusu haline geldiler. Başta TKP olmak üzere aydınlar sürekli bir dava saldırısı altındaydılar.

Siyasi dava geleneği açısından 1929 ve 1951 yargılamaları dik­kat çekicidir. İlki doğrudan siyasi iktidarın, yargının gerçek sahibi olarak, ona müdahalesi açısından İkincisi ise kapsamı ve hak­ların askıya alınması açısından en net dava olması nedeniyle önemlidir.

6 Ağustos 1929’da Cumhurbaşkanı (M.Kemal) Ankara’dan İstan­bul’a giderken saat 02.30’da, kendisini selamlamak üzere Eskişehir istasyonunda toplanan Yargıtay Başkan ve üyelerine ünlü antiko- münist söylevini vermiştir. “Türk Milleti kendisinin ve memleke­tin yüksek menfaatleri aleyhine çalışmak isteyen müfsit, sefil, vatansız ve milliyetsiz sebükmağızların (hafif beyinli) hezeyan­larındaki gizli ve kirli emelleri anlamayacak ve anlamaya mü­samaha gösterecek bir heyet değildir. Bu memleketteki Komü­nistler yalnız bizim tevkif ve hapsettiklerimizden ibaret değildir. Bu işlerle bizzat alakadar olacağım”.¹²⁸ Bunu sıradan bir ‘yargıya söyledim, gereğini yapacaklar’ kabul etmeyin. Konuşan cumhur­başkanı, dinleyenler Yargıtay üyeleriydi. Elbette sonuç belliydi; ardı ardına gelen davalar ve verilen ağır hapis cezaları…

Siyasal iktidar 1934 yılında Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu çıkarmış, ardından 1936 yılında TCK’ya 141 ve 142. maddeleri eklemiştir. Tüm bu yasal düzenlemeler komünistlere uygulanan yasaların tahkim edilmesi amacını taşımaktadır.

1951 TKP Tevkifatı bu tarihe kadarki en büyük Komünist Operas­yonudur. Bu tevkifatta TKP’nin kurucusu olan Mustafa Suphi ve yoldaşlarının katledilmesinden sonra hareketin önderliğini üstle­nen Dr. Şefik Hüsnü Değmer başta olmak üzere tüm MK üyeleri yakalanmıştır. Yakalananlar 187 kişi ile o tarihe kadarki en büyük sayıya ulaşmıştır.

Yargılama sırasında TCK 141 ve 142’de düzenlenen ceza mik­tarları artırılarak idam başta olmak üzere ağır cezalar getirilmiştir. Yine bu dönemde pişmanlık uygulaması ilk kez hayata geçirilmiş, bu noktada da yasal değişiklikler yapılmıştır. Bu operasyon/ tutuk­lama ile birlikte TKP, tarihinin en büyük darbesini yemiştir.

26 Ekim 1951 tarihinde başlayan yakalamalarla yeni bir dönem açılıyordu. Soruşturmanın başlatılmasının hemen ardından İstan­bul Emniyet Müdürlüğünün Sansaryan Handaki Birinci Şubesinin hücreler bölümü, Ankara Garnizon Komutanlığı 2 No’lu Askeri Ceza ve Tutukevi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Tutuklular Ko­münist masası görevlilerinin işkenceli sorgularının yanında, DP ik­tidarının çıkardığı bir kararname ile askeri sorgu hâkimi tarafından sorgulandılar. Aralarında asker kişiler bulunduğu gerekçesiyle de askeri mahkeme tarafından yargılandılar. 2 yılı aşkın bir süre San­saryan Handaki hücrelerde tutulanların sayısı oldukça artmış bu nedenle bu kişiler Harbiye Askeri Ceza ve Tutukevi’ne sevk edil­mişlerdir. Yargılama burada gizli celselerle yürütülmüştür.

15 Ekim 1953’de başlayan yargılama 7 Ekim 1954 tarihinde sa­nıklara ağır hapis cezaları verilmesiyle bitirilmiştir. DP’nin ve Baş­bakan Adnan Menderes’in Halk Partisi zamanındaki tabutluklar­dan, işkence odalarından söz ederek siyasi hasımlarını millete jurnal ettiği günlerde, eski Sansaryan Hanın üst katı bir salhane halini almış bulunuyordu. Bu birbirini beğenmeme halinin dönü­şümlü devamlılığı, bildiğiniz gibi izleyen altmış yılın da önemli temalarındandır ve artık gerçekten iç sıkıcı hale gelmiştir.

Türkiye’nin NATO’ya sokulmaya çalışıldığı bu dönemde bu ama­ca ulaşmanın en kestirme yolu olarak, Komünistler en ağır işken­celere hukuk tanımazlıklara maruz kalmışlardır.

187 kişinin yargılandığı bu davada sadece üç sanığın asker olma­sı nedeniyle yargılama askeri mahkemede yapıldı. Oysa aynı dö­nemde NATO üyesi ülkelerden birine ait bir ticaret gemisi Çanak­kale boğazında bir Türkiye denizaltı gemisine bindirmiş, denizaltı batarken 81 Türkiyeli deniz er ve subayı hayatını kaybetmiştir. Askeri kişilere ve askeri araçlara karşı işlenen suçlar yürürlükte bulunan yasaya göre askeri mahkemede görülmesi gerekirken bu dava, Nabolant Davası NATO üyelerini kızdırmamak emper­yalistlerle ilişkiler nedeniyle sivil mahkemeye verilmiştir.

Aynı dönemde iki davadaki farklı bu iki yargı pratiği siyasal dava gerçeğini yeterince açık anlatmaktadır.

Bu davada ilk kez bir savunma siyasi içeriği nedeniyle ‘tevili ikrar’

olarak kabul edilerek, örgütü savunma, komünizm propagandası yapmak sayılmıştır.

Devletin Türk ocaklarında kendilerine sağlanan doğal propagan­da imkânlarından faydalandılar. Hareketin lideri konumundaki Nihal Atsız, R. Oğuz Türkkan, Z. Velidi Togan Alman yanlısı ge­neraller ve bakan düzeyinde devlet yetkililerini de içeren oldukça geniş bir sempatizan kitlesine sahiptiler.

Nazi Almanyası’nın gerilemeye başladığı 1943’den sonra bu altın çağ kapanacaktır. İsmet İnönü 19 Mayıs 1944 tarihli nutkunda; “Türk milliyetçisiyiz. Fakat memleketimizde ırkçılık prensi­binin düşmanıyız… Bu kadar şuursuz ve vicdansız fırsatçı­ların tezvirlerine Türk milletinin mukadderatını kaptırmamak için elbette cumhuriyetin bütün tedbirlerini kullanacağız… Vatandaşlarım! Emin olabilirsiniz ki vatanımızı bu yeni fesat­lara karşı da kudretle müdafaa edeceğiz”. demiştir.

Ardından ‘yargının gerekeni yapacağını’ söylemiştir. Aynı gün gazeteler gizli bir Turancı örgütün ortaya çıkartıldığı, geniş tutuk­lamalar olduğunu haber vereceklerdir.

Türkiye’de faşist hareketin ilk evresini noktalayan 1944 Tevkifatı sonrası açılan davada 23 sanık yargılanmıştır. Ne var ki Mayıs ortasında tutuklanıp 7 Eylül’de mahkemeye çıkanların 13’ü 29 Mart 1945’te beraat etmiş, 10 yıla mahkûm olan diğer 10 sanık ise 26 Ekimde serbest bırakılmıştır. Yargıtay sürecinden sonra ise tamamı 1947’de beraat etmiştir.

Irkçıların İsmet İnönü’nün açık çağrısıyla tutuklanmaları siyasi dava geleneği açısından dikkate değerdir. Ancak faşist hareket açısından bu tevkifatın ilk olduğunu söyleyebiliriz. Ta ki 12 Eylül Darbesine kadar. Ancak o tarihte de aynı çevrenin yargısal süreci benzer bir tarihsel tecrübeyle tamamlanmıştır.

Her şey 15 Nisan 1959 tarihli akşam gazetesinin manşetinden duyurduğu ‘102 üniversiteli, Kürtlük iddiasında bulundu’ haberi üzerine başladı. Haber içeriğinde CHP Niğde milletvekili Asım Eren’in 1959 yılında Kerkük’te meydana gelen olaylar üzerine Başbakana soru önergesinde “Kerkük’te öldürülen Türkmen sayısı kadar Türkiye’de yaşayan Kürtlerin mukabele-i bilmi- sil prensibine uygun olarak öldürülmelerini düşünüp düşün­mediğini” sorduğu belirtiliyordu. Unutulmaz tekrarı sırasında yargının tutumunu hatırlatmadan geçmek olmaz. “Her asker ce­nazesine karşılık bir BDP’linin öldürülmesi” önerisini yapan yerel gazeteci ve politikacının bu açıklaması ‘düşünce ve ifade özgürlüğü’ kapsamında görülerek yargı tarafından daha çok ya­kın bir zaman önce aklandı. İnsanın Marx’ın tekerrür konusunda­ki atfını bu kadar sık hatırlamak zorunda kalması acı.

Bu haber gündemi değiştirdi. Önce 16 Nisan 1959’da İstanbul 3. Asliye Ceza Mahkemesi ‘Kürtçülük Mevzuu’ konusundaki tüm yayınların yasaklanmasına ilişkin bir karar verdi. DP İktidarı ise krizi fırsata çevirmek peşindeydi. DP iktidarı içteki başarısızlıkları bir ‘Bölücü Komünist Tehlike’ ile gidermek, aynı zamanda ABD yardımlarını arttırmak amacıyla bu olayı kullandı.

Hükümet ne yapacağına henüz karar vermemişti. O dönemin Cumhurbaşkanı eski komitacı Celal Bayar “Kürtlerden 1000 ta­nesini Taksim Meydanında sallandıralım ki diğerlerine ibreti âlem olsun” derken başbakan Adnan Menderes, “Sallandıra­lım ama dış kamuoyuna Komünist-Kürtçü bir hareket olarak yansıtalım ki bunu avantaja dönüştürelim”diyordu. Fakat Dı­şişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu “Türkiye’nin Ermeni meselesi ve 6/7 Eylül Olayları nedeniyle dışardaki itibarının zaten olumsuz olduğunu buna bir de Kürtleri ilave etmemek gerektiğini” söyle­yerek bu düşünceye karşı çıkıyordu.

Menderes’in “Arkadaşlar suçlar idamı gerektirecek suçlar. Biz bunların elli tanesini tutuklar mahkeme kanalıyla idam ederiz” sözü üzerine ne yapılacağına karar veriliyordu. Önce Kara Kuvvetleri Komutanlığı Askeri Savcılığının isim ve soy isim kısımları boş bırakılan 50 adet tevkif müzekkeresi çıkarılmış daha sonra MİT kimin tutuklanmasını istemişse müzekkereye onun adı yazılmıştır.

Operasyon başlıyordu. 17 Aralık 1959 tarihinde daha çok üni­versitede okuyan Kürt gençlerinden oluşan 50 kişi tutuklanarak İstanbul Harbiye hücrelerine konuldu.

Harbiye’de hücrelerde tutulan tutuklular işkenceye maruz kalmış­tır. Bir süre sonra Emin Batu yaşamını yitirmiştir, ellerinde 49 sanık kalmıştır. Bu nedenle dava 49’lar Davası olarak adlandırılmıştır.

Tutukluluklar sürüyor ancak nerede ve nasıl yargılanacaklarına bir türlü karar verilemediğinden yargılamaya başlanamıyordu. Bu sırada 27 Mayıs 1960 Muhtırası yaşanmış, 49’lar çıkarılan af kapsamına alınmamıştır.

Tutuklamaları Ankara Mahkemesi yapmasına rağmen tutuklular uzun süre İstanbul’da tutulmuşlardır.

49’lar ancak 8 Kasım 1960’da haklarındaki suçlamalardan ha­berdar oldular. Tamamı hakkında TCK 125. Maddeden cezalan­dırma isteniyordu. (ülkeyi bölmek)

4 Ocak 1961 tarihinde duruşmalar başladı. Savcı 15 kişinin ida­mını istiyordu. 30 Nisan 1964 tarihinde tüm sanıklar delil yok­luğundan beraat etti. Askeri Yargıtay’ın idamı istenen sanıkların ‘milli duyguları yok etmeye ve zayıflatmaya matuf cemiyet kurma gerekçesiyle’ kararı bozması üzerine yapılan yargılamada bu kez bu sanıklara (15 Kişi) 16 Ay Hapis 5 Ay 10 Gün sürgün cezası verildi.

Bu yargılamayla Kürt Halkının meşru taleplerine uygulanacak ka­nun maddesi işaret ediliyordu; bölücülük. Bu tarihten sonra Kürtler bu gerekçelerle kitlesel olarak yargı önüne çıkarıldılar, cezalandı­rıldılar. Olağanüstü yargının işlevselliğini yitirdiği noktada ise so­kakta, dağlarda, hapishanelerde birer birer katledildiler. Katledilen­ler içerisinde bu davanın sanıklarından Musa Anter de vardı. 1992 tarihinde Amed’de kontrgerilla tarafından kaçırılarak katledildi.

Yüksek Adalet Divanı tamamı yargı kademelerinden gelen yük­sek yargıçlardan oluşturulmuştur. Burada yargılanacak sanıkların da Yüksek Soruşturma Kurulunca belirlenmesi benimsenmiştir.

Demokrat Parti (DP) üyeleri için açılan davalar; konuları cinayet, ayaklanmaya azmettirme ve bilerek mala/ cana zarar verme olan 3 ağır ceza davası, anayasayı ihlal kapsamında değerlendirilen 6 siyasi dava ve 9 yolsuzluk davası olmak üzere 3 ana grupta toplanmıştır.

Anayasayı ihlal davası Yassıada’da görülmüştür. Bu dava kap­samında TCK 146. Maddenin ihlali olarak değerlendirilen sekiz farklı suç tipi sayılmıştır.

Toplam 400 sanığın yargılandığı bu davada sanıkların hemen hemen hepsi cezalandırılmıştır. Başbakan, Maliye Ve Dışişleri Bakanı hakkında verilen idam kararları da uygulanmıştır. Yar­gılamalara 14 Ekim 1960’da başlanmış, yargılamalar 15 Eylül 1961’de bitirilmiştir.

Yassıada politik bir yargılamadır. Duruşmalar sırasında sanıklar­dan Samet Ağaoğlu mahkeme başkanı Salim Başol’a ‘suç sa­yılan bazı kanunlara oy vermiş veya bizzat teklif etmiş oldukları halde 27 Mayıs günü DP içinde bulunmayan bazı milletvekilleri­nin niçin sanık olmadıklarını sormuş, Başol “Sizi Yassıada’ya tıkan kudret böyle istiyor” unutulmaz cevabını vermiştir. Bu di­yalog siyasal dava tespiti yapmak için yeterlidir. Bununla birlikte birkaç nokta da vurgulanmalıdır.

-Yürürlükte bulunan 1924 Anayasası’nın 17. Maddesi uyarınca Meclisteki beyan ve açıklamalardan milletvekilleri sorumlu değil­dir. Ancak bunlar bu davada yargılama konusu yapılmıştır.

-Doğal yargıç ilkesine aykırılık söz konusudur. Mahkeme suç ola­rak nitelendirilen fiillerden sonra oluşturulmuştur.

-Anayasayı ihlal suçu için cebir-kast unsuru gerekmesine karşın bu tartışma gerektiği ölçüde yürütülememiştir.

-Sanıklar tecrit edilmiş, aileleriyle görüşmeleri sınırlandırılmış, avukatların savunmalarını yapmaları engellenmiştir.

-27 Mayıs darbesinden sonra, TCK 146. maddeye üçüncü fıkra eklenmiş ve bu fıkra uyarınca birçok sanık cezalandırılmıştır. Bu ‘kanunsuz suç ve ceza olmaz’ ilkesinin ve geriye yürüme yasağı­nın açık ihlali anlamına gelmektedir.

Daha önce olağanüstü yargıyı, muhalifleri (Kürtler, Komünistler) ezme aracı olarak kullanan DP iktidarı, bu kez 27 Mayısçılarca aynı yolla tasfiye edilmiştir.

Bu noktada dava kapsamında idam cezası alan ve cezası son­radan müebbet hapse çevrilen sabık Meclis Başkanı, 4’lü takririn imzacılarından Refik Koraltan’ın durumu çok ilginçtir. Koraltan II. Meclisin kurduğu İstanbul İstiklal Mahkemesi üyesidir. Lütfi Fik­ri (İstanbul Baro Başkanı) davasında cezalandırma yolunda oy kullanan üyelerden biriydi. Tarihin cilvesi olağanüstü yargının bir üyesini tam 37 yıl sonra başka bir olağanüstü yargı mercii önün­de bu kez sanık olarak bulunduruyor ve hakkında idam kararı veriliyordu.

12 MART SIKIYÖNETİM MAHKEMELERİ

12 Mart 1971’de dönemin Genelkurmay Başkanı Memduh Tağ- maç, Kara Kuvvetleri Komutanı Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri Komutanı Celal Eyicioğlu ve Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur tarafından ‘kardeş kavgası’, Türkiye Cumhuriyeti’nin gele­ceğinin ağır bir tehlike içine düşürüldüğü gerekçeleriyle muhtıra verilmiştir. Bu muhtıra uyarınca mevcut durumun sonlandırılamaması halinde idareye doğrudan el konulacağı belirtilmiştir.

Darbeden hemen sonra 11 ilde (İstanbul, Kocaeli, Sakarya, Zon­guldak, İzmir, Eskişehir, Ankara, Adana, Hatay, Diyarbakır ve Si­irt) sıkıyönetim ilan edilmiştir.

Sıkıyönetim ilan edilen yerlerde çalışmak üzere 30 Nisan 1971 tarihinde Sıkıyönetim Mahkemeleri kurulmuş ve bu mahkemele­re atamalar yapılmıştır. 357 Sayılı Yasa uyarınca atama işlemi Milli Savunma Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanı tarafından üçlü kararnameyle yapılmıştır.

13.5.1971 tarihinde Sıkıyönetim Kanunu çıkarılmış, bu kanun­la sivil kişilerin de askeri mahkemede yargılanması yasal olarak düzenlenmiştir. Yine ‘Asayişe Müessir Bazı Fiillerin Önlenmesi

Hakkında Kanun’çıkarılarak ciddi bir olağanüstü hukuk mevzuatı oluşturulmuştur.

Bu dönemde ‘harekât’ adı altında halka yönelik büyük operasyon­lar, geniş tutuklamalar gerçekleştirilmiştir. THKP-C tarafından 17 Mayıs 1971’de İsrail Başkonsolosu E. Elrom’un kaçırılması üzeri­ne; Başbakan Sadi Koçaş, eylemi yapan THKP-C’ye ‘uzak yakın herkesin’ eyleme teşvik eden ‘kimlikleri polisçe bilinen bütün kış­kırtıcıların sıkıyönetim bölgesi dışında olsalar dahi derhal gözaltı­na alınacağını’ ve ‘konsolosun öldürülmesi halinde ise bunların ve daha önce tutuklanmış olanların idam edilmesi için yasal düzen­lemenin derhal meclise geleceğini söylüyordu. İçerisinde avukat, doktor, mühendis, yazar bulunan 4.000 kişi gözaltına alınmıştır. Gözaltına alınanlar arasında Tarık Zafer Tunaya, Muammer Aksoy, Uğur Mumcu, Cahit Talas, Çetin Özek de vardır.

Bu dönemde gözaltında işkencenin kurumsallaştığını söyleyebi­liriz. Öyle ki Ziverbey Köşkü işkencenin sembolü haline gelmiştir.

Sıkıyönetim komutanlıklarının aldığı kararlar uyarınca büyük top­lu davalar açılmaya başlanmıştır. Amaç halka yönelik uygulanan baskı ve şiddeti ‘tehlikenin ne kadar büyük olduğunu’ göstererek meşrulaştırmak, buna halkı ikna etmektir.

Bu kapsamda THKP-C, THKO, TKP/ML, Dev-Genç, Denizciler Davası gibi toplu davalar açılmıştır. Hukukun-yargının amacını ger­çekleştirmede işlevselliğini yitirdiğini düşünen iktidar bu dönemde sokak infazlarına, ev baskınlarında infazlara yönelmiştir. Bu devlet iradesinin bugüne kadar kesintisiz sürdüğünü belirtmemiz gerekir.

12 Mart’ta Türk adaleti bütün enerjisiyle bir yandan Kürtleri mah­kemelere çıkarıyor diğer taraftan hazırlanan iddianamelerle ‘Bu memlekette Kürt yoktur’ tezini ileri sürüyordu. DDKO ve İsmail Beşikçi Davaları bunun açık örnekleri olmuşlardır.

Bu dönemde TİP de kapatılmıştır.

Grevler yasaklanmış, kitap, dergi, gazeteler yasaklanmış ve ya­kılmıştır.

Bu dönemin en önemli davası kuşkusuz Ankara THKO Dava­sıdır. Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan hakkında bu davada TCK 146. Maddesini ihlal ettikleri gerekçesi ile 2 ay 23 gün süren bir yargılama sonunda idam kararı verilmiş, 6 Mayıs 1972’de idam edilmişlerdir. Bu davada ‘Anayasayı silah zoruyla değiştirmeye teşebbüs’ ün şartlarının oluşup oluşmadığı tartışıl­mış mahkeme; sanıklarda bulunan 14’lü tabancanın TSK envan­terinde dahi bulunmadığı, bu nedenle elverişli vasıtanın bulundu­ğunun kabul edilmesi gerektiğini hükme bağlamıştır.

Anayasa Mahkemesi’ne başvuru ve onay nedeniyle bir süreç geçirdiği sırada Ankara Sıkıyönetim ve 2. Ordu komutanı Semih Sancar imzalı bildiriyle Sıkıyönetim kararını önceden veriyordu: “Marksist, Leninist ve Maoist düzen kurmak için örgütlenen maceracılar mutlaka cezalandırılacaklardır, bunu sağlamak için çalışıyoruz. ”

Hükmü veren mahkeme başkanı Ali Elverdi 1974 yılında Adalet Partisine katıldığında emekli bir generaldi ve yaptığı konuşma­da; “Sadece askeri görevi yerine getirmedim üzerime düşen politik görevi de yerine getirdim.” demiştir. Yürürlükte bulunan kanun uyarınca askerlerin politikayla uğraşmaları yasaktır ve bir askerin politik hiçbir görevi yoktur. Ali Elverdi’nin bahsettiği görev Sıkıyönetim Mahkemesi’nde icra edilen ve üç insanımızın idam edilmesiyle sonuçlanan siyasal davada yerine getirilmiştir.

Aynı örgüte (THKO) ilişkin İstanbul’da açılan davada, İstanbul Sı­kıyönetim Mahkemesi ‘elverişli vasıta bulunmadığı’ gerekçesiyle TCK 146. Maddesinin uygulanamayacağına karar vermiştir.

Mahkemenin bu yönde karar vermemesi için baskı yapılmış (Remzi Şirin-Saydam Erdok-Refik Karaca) mahkeme görüşün­den dönmeyince bu kez de diğer davaların sonucunu belirlemek için aksi düşüncede olan hâkim Akdemir Akmut başkanlığında 2 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi kurulmuştur. Gerçekten bu yöntem işe yaramış kurulan bu mahkeme baktığı THKP-C dava­sında TCK 146. Maddenin şartlarının bulunduğunu tespit ederek cezalandırma yoluna gitmiştir.

Tabi tüm bu gelişmeler üzerine Milli Savunma Bakanı Ferit Melen tarafından idam kararı vermeyen İstanbul 1 Numaralı Sıkıyöne­tim Mahkemesi kapatılmıştır.

İstenilen kararın verilmesi için mahkeme açılan, istenilen, karar verilmediği için kapatılan 12 Mart dönemi olağan yargıyı kurum­sallaştırma noktasında ileri bir adım olarak tarihe kaydedilmiştir.

Tanıdık geliyor mu? Gelmeli!

Sıkıyönetim rejiminin tahkim edilmesi amacıyla birçok düzenle­meler yapılmıştır.

-1402 sayılı yasada esaslı değişiklikler;

-Jandarma Kanunu ve PVSK’da düzenlemeler yapılmıştır.

12 Eylül 1980-1983 yılları arasında sadece Sıkıyönetim Kanu- nu’nda 15 kez değişiklik yapılması yoluna gidilmiştir.

-1983 yılında (daha önce kaldırılan) Devlet Güvenlik Mahkeme­leri 2495 Sayılı Yasayla yeniden kurulmuştur.

1980-1985 yılları arasında resmi rakamlara göre 650 Bin kişi gözaltına alınmıştır. 1 Milyon 683 Bin kişi fişlenmiş 230 Bin kişi Sıkıyönetim Mahkemelerinde yargılanmıştır. Bu yargılamalar sonrasında 939 kişiye 20 yılın üzerinden, 630 kişiye de müebbet hapis cezası verilmiştir. Hakkında idam hükmü verilenlerin sayısı ise 420’dir. 98 Bin 404 kişi hakkında örgüt üyesi olduğu suçla­masıyla dava açılmıştır. Bunların 21 bin 164’ü örgüt üyesi olmak suçundan hüküm giymiştir.

12 Eylül 1980 – 25 Ekim 1981 yılları arasında MGK,

25 Ekim 1981 – 14 Ekim 1983 Danışma Meclisi

6 Kasım 1983 tarihinde ise TBMM’nin onayladığı kararlarla 50 kişi idam edilmiştir.

1979 yılında Orgeneral Haydar Saltık başkanlığında yapılan top­lantıda davaların toplu açılması talimatı verilmiştir. Bunun üzeri­ne tüm örgüt ve dernek davaları toplu açılmıştır.

19 Aralık 1980’de DİSK Davası açıldı. Bu dava kapsamında 1477 sanık yargılanmış, sendikacılar hakkında 52 idam talep edilmiştir. Yapılan yargılama sonunda DİSK’in tüm mallarına el konulmuş ve 5 milyon üyesi olan sendika böylece bitirilmiştir.

1. Mayıs 1982’de Barış Derneği Davası açılmıştır. Bu dava kap­samında 44 kişi tutuklanmış, yapılan yargılama sonunda beraat kararı verilmiştir.
2. Ağustos 1984’te 59 kişi hakkında Aydınlar Dilekçesi Davası açılmıştır. Yapılan yargılama sonunda tüm sanıklar beraat etmiş­lerdir.

Davalar bunlarla sınırlı değildi. Dev-Sol, Dev-Yol, TKP/ML, MLSPB olmak üzere silahlı sol muhalefete toplu davalar açıldı. Açılan bu davalarda;

Dev-Sol davasında 146,

Dev-Yol davasında 146,

PKK davasında 125

Sanık hakkında idam cezası isteniyordu, iddianamelere konu ey­lemleri, her biri farklı bir Sıkıyönetim Mahkemesinde (İstanbul, Ankara ve Diyarbakır) açılan davalarda bu talep şaşırtıcı bir ben­zerliğe işaret ediyor. Dev-Sol ve Dev-Yol örgütleri için ‘Anayasayı silah yoluyla değiştirmeye teşebbüs etme’ suçlaması getiriliyor­du. Bu suç TCK’da 146. Madde de düzenlenmiştir. Yine PKK için uygulanması istenen suç isnadı ‘Ülkenin bölünmez bütünlüğünü ihlal’. Bu suç da TCK’nın 125. Maddesinde düzenlenmiştir.

Sonuç olarak sadece farklı sıkıyönetim mahkemelerinde açılan davalardaki talep benzerliği bile yargılamaların niteliğini göster­mekte, davaların hangi amaçla açıldığını kanıtlamaktadır.

12 Eylül yeni bir ‘yargı’ oluşturuyordu. Yargılamalar spor salon­larına taşındı. Tutsaklar mahkeme salonlarında yargıçların sav­cıların gözü önünde coplandı, tekmelendi. Kalem, kâğıt, kitap, dava dosyalarından yıllarca mahrum kaldılar. Toplu davalar vardı ama sanıkların kendi aralarında konuşmaları yasaktı. Tutsaklar avukatlarıyla hiçbir zaman asker olmaksızın görüşme yapamadı­lar. Avukatlar gözaltına alındı, tutuklandı, sürgüne gönderildi. İs­tanbul Barosu mühürlendi. İşkence gündelik yaşamın bir parçası haline getirildi. 229 kişi gözaltında yahut hapishanede katledildi. 1982-1986 yılları arasında 9962 sanık işkenceden yargılandı sa­dece 84 polise ceza verildi. Sadece Nisan 1981’de bu tabloyu yaratan 1002 polis cunta tarafından ödüllendirildi.

Bu tablo karşısında yargıç ve savcılar küçük bir direniş dahi gösteremediler. Hukuk Fakülteleri darbenin şefine fahri dokto­ra vermek için yarışıyorken Yargıtay Başkanı sorunlarını soran darbecilere tek bir eksiklikleri olduğunu söylüyordu ‘makam ara­cı’. Oysa Kenan Evren’in kardeşim dediği diğer darbeci Ziya Ül- hak’ın Pakistan’ında yargıçlar darbeye boyun eğmeyerek toplu­ca istifa ediyorlardı.

12 Eylül, açık devlet faşizmini kurumsallaştırmıştır. Ve de bu nok­tada hukuk-yargı önemli bir işlev üstlenmiştir.

ÖZEL YETKİLİ MAHKEMELER

Bu mahkemeler;

16.06.1983 – 16.06.2004 tarihleri arasında Devlet Güvenlik Mah­kemesi (DGM),

16.06.2004- 04.12.2004 tarihleri arasında 5190 Sayılı Yasayla Görevli Mahkeme,

04.12.2004 – 02.07.2012 tarihleri arasında CMK 250.Madde İle Görevli Mahkeme,

02.07.1012 tarihinden sonra ise TMK 10.madde ile yetkili Bölge Ağır Ceza Mahkemesi adı altında faaliyet yürüttüler, yürütüyorlar.

DGM, 5190 Sayılı Yasayla Görevli Mahkeme ve CMK 250.Mad- desiyle Görevli Mahkemeler aynı binalarda, aynı esas sayılı dosyalar üzerinden, aynı güvencelerle sadece isim ve tabela de­ğişiklikleri yapılarak faaliyet sürdürdüklerinden aynı isim altında değerlendirmeye konu yapılmışlardır.

Bölge Ağır Ceza Mahkemeleri için önceki mahkemelerin yeni isimle dosyalara devam etmesi benimsenmemiş yeni atamalar yapılarak yeni bir mahkeme kurulması yoluna gidilmiştir. Ve de eski mahkemeler ellerindeki dosyaları bitirinceye kadar faaliyet sürdürmeleri yoluna gidilmiştir. Bunun kurumsal bir tasfiye gibi görülmemesi gerekir. Yargıç ve savcılarda istenilen değişiklikler sağlanmış, ancak buralar eski mahkemenin devamı olarak ele alınmıştır. Bu durum yeni bir hukuki-siyasi yönelimle yeni bir mahkeme kurulması yoluna gidilmediğinden tercih edilmiştir. Keza değişikliğin tek gerekçesi Başbakan’ın MİT müsteşarını özel mahkemeden kurtarma isteğine dayanmaktadır.

Yine yeni kurulan mahkemeye temel teşkil eden mevzuat aynıdır. Hukuksal koruma, dava/soruşturmadaki hukuk süjelerinin pozis­yonlarının devam etmesi (adeta özel yetkiliye yeni açılan daire) aynı kategoride değerlendirmeyi zorunlu kılmaktadır.

Esasında ilk özel mahkeme olan DGM 1973 yılında kurulmuş ancak toplumsal muhalefetin eylemleri sonucunda 1976 yılında kapatılmak zorunda kalınmıştı.

DGM’ler 12 Eylül 1980 Darbesinden sonra anayasal güvence içerisinde 16.06.1983 tarihinde yeniden kurulmuş 01 Nisan 1984 tarihinde ise resmen faaliyetlerine başlamıştır.

Bu mahkemede görev yapan askeri yargıç varlığına 1999 tari­hinde AİHM kararları doğrultusunda son verilmiştir. Bu tarihten sonra mahkeme üyelerinin tamamı sivil yargıçlardan atanmıştır. Her dönem önemli tartışmalara konu olan, kaldırılması sürekli talep edilen bu mahkemelerin varlığına son verilmesi yerine, de­mokratikleşme adı altında salt bir isim değişikliği yoluna gidilmiş­tir. Böylece bu mahkemeler ikili bir işlevi görmüştür. Bir taraftan muhalifler ezilirken, diğer taraftan demokratikleşme söylemine sürekli bir alet bulunmuştur.

Bu mahkemeler bugün de TMK 10.Madde ile Görevli Bölge Ağır Ceza Mahkemesi adı altında faaliyetlerini sürdürmektedir.

Bu mahkemeler kapsamında yapılan soruşturma ve kovuşturma­larda özel istisnai hükümler benimsenmiştir.

Savunma hakkını ve adil yargılanma hakkını ortadan kaldıran

• uzun gözaltı süreleri
• uzun tutukluluk süreleri
• müdafi ile görüşmelerde engeller
• gizlilik kararı nedeniyle dosya inceleyememe
• infaz sürelerinde eşitsizlik, daha uzun sürelerle hüküm in­fazı
• ceza miktarlarının yarı oranında artırılması
• yakınlara haber vermeme

• özel hayatın ihlalini doğuracak koruma tedbirleri vb. uygu­lamalarla yargılama yapılmaktadır.

Sendikalar, dernekler, siyasal partiler, avukatlar, gazeteciler, me­murlar, öğrenciler, işçiler, çevreciler vb. siyasal iktidara muhalefet eden herkes bu mahkemeler tarafından yargılama konusu yapıl­maktadır. Bu nedenledir ki Türkiye dünyanın en büyük terör tu­tuklu ve hükümlüsünün bulunduğu ülkedir. Bu mahkemeler siyasi iktidarın direktifi sonucunda soruşturma ve kovuşturmalar yürüt­mektedirler. Hüküm bağımsızlığının genel olarak bulunmaması yanında bu mahkemede çalışan hâkim ve savcıların adaletin gereklerinden ziyade devleti koruma refleksiyle hareket ettikle­ri alan çalışmalarıyla tespit edilmiştir. Terör mevzuatı nedeniyle onun sağladığı avantajlarla delil bulunmaksızın sadece kanaatle ağır hapis cezaları verilmektedir.

İşin sonunda siz de bir ‘hüküm’ kuracaksınız. Siyasal olarak egemen olanın isteğinin ne ölçüde karşılandığı, ‘düşmanının’ ne kadar sindirildiği ve iktidarın ne kadar memnun edildiği elbette bugün önemli bir ölçüdür. Ama yıllar geçip, egemen yatağa düş­tüğünde bu ölçü değersiz kalacak. Sultan ‘Kanuni’ Süleyman’ın ölüm döşeğinde ‘Ebu Suud’un bütün fetvalarını benimle birlikte gömün ’ dediği rivayet edilir ve Ebu Suud’un da bu haber üzerine dövündüğü. Elbette Sultan’ın; ölümün kapıda olmasının verdiği gerçekçilikle, o güne kadar kendi isteklerine uygun verilmiş fetva­ların din ve diyanetle de hukuk ve adaletle de ilgisi olmadığını bil­diğinden, bu devri kendisi ile birlikte kapatmaya çalıştığı yorumu yapılabilir. Ama esas eğlenceli yorum Ebu Suud’un dövünerek söylemiş olduğu rivayet edilen şu söz üzerine yapılmalıdır: ‘Be­nim fetvalar orada onu kurtarır, ama beni orada (veya egemen artık gittiğine göre burada da) kim kurtaracak?